Communicatie
Inleiding
In ieder land en iedere cultuur overal ter wereld speelt mentale programmering een belangrijke rol. Waarden en normen van de maatschappij waarin we opgroeien worden ons van jongs af aan via ouders, opvoeding, onderwijs en media met de paplepel ingegoten. Van daaruit raken we geconditioneerd en we starten allemaal vanuit de illusie dat onze vanzelfsprekende kijk op de samenleving de kijk van iedereen is. Hieronder zullen een aantal praktische gevolgen worden geschetst van een Cypriotisch perspectief en van de wijze waarop dat zich kan uiten binnen de samenleving. Veel van het hier beschrevene geldt voor andere collectivistische culturen evenzeer (bijv de Turkse en de Marokkaanse). Ook onder wetenswaardigheden/ cultuurdimensies van Hofstede staat de nodige info.
Waarden en hun consequenties (bijv normen)
Op Cyprus staat familie erg hoog in de rangorde van waarden (in België lager en in NL ergens onderin).
Men kent veel vaker (achter)neven/ nichten, en (oud)ooms/ tantes etc bij naam en toenaam dan in NL en België. Grootouders en kleinkinderen hebben een sterke band.
Familiegebeurtenissen als doop/ besnijdenis, verloving, huwelijk en begrafenis zijn erg belangrijk. Men krijgt daarvoor vanzelfsprekend vrij van het werk.
Wie het emotioneel of materieel moeilijk heeft zoekt vaker dan in NL of België steun bij familie. Werk en familie zijn vaak verweven (baantjes via familie, familiebedrijven etc).
Respect voor ouderen en hoger geplaatsten staan hoog aangeschreven. M.n in de TRNC slaat men uit respect bij de begroeting vaak de ogen neer.
Politieagenten vragen bijv vaak naar het beroep van je vader en ambtenaren bij het ministerie vertellen graag dat ze je aan een baantje kunnen helpen.
Mede vanwege de hiërarchische en soms opgefokte werkverhoudingen willen veel Cyprioten als het maar even kan eigen baas zijn.
Religie staat m.n bij de Grieks Cyprioten ook hoog in de rangorde van waarden. Men kan hier beter geen grapjes maken over de intussen overleden aartsbisschop Makarios. Hij is een alom gerespecteerd nationaal symbool.
In kerken en moskeeën komt men niet in korte broek of sporthemd. Men staat in kerken niet met de handen op de rug en men staat of zit daar niet met de benen gekruist. Vrouwen hebben op gewijde plaatsen meestal hun hoofd bedekt.
Het verdient aanbeveling om de regels van orthodoxe/ Islamitische vastentijden te kennen en die in het bijzijn van Cyprioten die zich er aan houden te respecteren.
Ethiek wordt door Cyprioten gekoppeld aan persoonlijke verhoudingen en niet aan instanties.
Doordat men er toe neigt om kritiek persoonlijk op te vatten is men zelf ook voorzichtig en indirect met kritiek.
Gastvrijheid is op Cyprus een belangrijke waarde met als tegenhanger het sterk hechten aan vertrouwde waarden en normen van de eigen groep.
Cyprioten lossen bij westerlingen dit dilemma op door uiterst vriendelijk en gastvrij te blijven, maar hun eigen mening voor zich te houden. Tegenover Oost-Europeanen, Afrikanen en Aziaten is de houding vaak ronduit negatief.
M.n. Grieks Cyprioten zijn sterk gericht op het verwerven van materieel bezit (vooral voor hun kinderen) en werken erg hard.
Met geld laat je zien hoe belangrijk je bent en inkomen en vermogen bepalen voor velen de waarde van mensen.
De Cyprioten hechten sterk aan vaste patronen en ritmes en vinden bijv persoonlijke hygiëne erg belangrijk.
Algemeen: privé en zakelijk
Wat Grieks Cyprioten doorgaans gewoon praten noemen lijkt voor veel Nederlanders op ruziën.
Cyprus kent een expressieve cultuur met veel lichaamstaal. Mensen staan/ zitten dicht bij elkaar en de fysieke afstand is dus klein. Ook drukt men zich vooral in Grieks Cyprus vaak nogal plastisch en met veel omhaal van woorden uit.
Op Grieks Cyprus kan “nee” schudden “ja” betekenen, met “ja” schudden kan “nee” worden bedoeld, een wenkbrauw optrekken wil zeggen “ik begrijp het niet” en een hand naar de borst brengen en de ander vragend aankijken betekent “bedoel je mij?”.
Nee knikken met een vragende blik is op Grieks Cyprus een verzoek om nadere uitleg. “Ochi” zeggen, een wenkbrauw optrekken, het hoofd subtiel of duidelijk naar achteren doen en met de tong klikken betekenen allemaal “nee”.
Met de handpalm naar beneden en gespreide vingers wuiven betekent op Grieks Cyprus “kom hier”. Het vervolgens aantikken van de onderlip betekent “ik wil je wat zeggen”.
Het meest botte dat men een Griek/ Grieks Cyprioot aan kan doen is de handpalm voor diens gezicht houden. Ook als grapje wordt het niet gewaardeerd.
Grieks Cyprioten slaan vaak een kruis in de kerk, voordat ze gaan eten, als ze een compliment krijgen (afweren van het boze oog) en als iemand iets vreselijks vertelt.
Vooral kinderen moet men op Cyprus niet te lang aanstaren (boze oog: zie bijgeloof onder het kopje religie).
Men drukt spontane waardering vaak uit door het doen van concrete toezeggingen. Dit is weliswaar een teken van goodwill, maar nog geen aanwijzing dat men er al aan toe is. Niet iedere toezegging moet op Cyprus dus letterlijk worden genomen.
Grieks Cyprioten zijn vaak trots op alles wat Grieks is. Enige basiskennis van Griekse elementen in de geschiedenis en cultuur van Cyprus en belangstelling voor taal en streekgebonden eigenaardigheden kunnen helpen bij het tot stand brengen van een vertrouwensband. Hetzelfde geldt voor de TRNC m.b.t Turks/ Turkije.
Op http://www.kwintessential.co.uk/resources/country-profiles.html zijn omgangregels en (onder phrases) een paar woorden Grieks/ Turks te vinden.
Werknemers nemen weinig eigen initiatief, maar zijn nauwgezette, betrouwbaar en hardwerkend indien voorzien van precieze instructies.
Kleding, kennismaking en begroeting
Bij een eerste kennismaking geeft men een stevige handdruk met een glimlach en onder oogcontact. Turks Cyprioten slaan dan uit respect soms de ogen neer.
In Moslimlanden groet men vaak glimlachend via een lichte buiging en met de rechter hand op het hart, m.n bij mannen en vrouwen onderling. Ook in de TRNC gebeurt dit wel.
Bij besloten bijeenkomsten wordt men door de gastheer aan andere gasten voorgesteld. Men noemt elkaar bij de voornaam na daartoe te zijn uitgenodigd. Bij vertrek neemt men van iedereen persoonlijk afscheid.
Met netjes gekleed ergens heen gaan drukt men respect uit voor degene door wie men is uitgenodigd. Nette informele kleding kan op Cyprus bij informele bijeenkomsten.
Bij zakelijke besprekingen is correcte kleding belangrijk. Donker is altijd goed. In de zomer draagt men ook wel lichte in zachte kleuren.
Eten, bezoek en dineeretiquette
Veel Cyprioten eten graag buitenshuis. Onder eigen volk is daarbij gezelligheid belangrijker dan de exclusiviteit van gerechten. Gasten zet men graag het beste voor.
Cyprioten zijn erg gastvrij. Westerse buitenlanders worden al snel spontaan uitgenodigd om bijv. thuis te komen eten. Een drankjesaanbod weigeren wordt onbeleefd gevonden.
Bij een dineetje bij iemand thuis mag men best wat te laat komen. Men dineert later dan in Nederland en men neemt er de tijd voor.
Grieks Cyprioten geven elkaar vaker cadeautjes op naamdagen (de dag in de orthodoxe kalender gewijd aan de heilige naar wie men is vernoemd) dan op verjaardagen.
Persoonlijk is belangrijker dan duur bij het geven van cadeautjes. Duur kan als belastend en als een claim worden gevoeld.
Bij dineetjes geeft men vaak bloemen (geen witte lelies) of iets wat men kan eten of drinken. De gift wordt niet uitgepakt in aanwezigheid van de gever.
Complimenten maken over het huis en de gastvrouw aanbieden om te helpen met voorbereiden en afruimen etc. horen bij de rituelen rond gastvrijheid.
Bij een dineetje blijft men staan tot men plaats wordt gewezen. De gastheer geeft de 1e toast. Eregasten beantwoorden de toast later.
Men proost op zijn Grieks met yamas of “stinygiasou” (op de gezondheid) in informele situaties en met “eis egian sas” in formele situaties.
Proosten en één nipje of één hapje nemen volstaat dan voor wie niet dronken of te dik wil worden.
De oudste gast en eregasten worden in de regel het eerst bediend. De gastvrouw begint met eten. Een 2e of zelfs 3e keer laten opscheppen wordt gevoeld als compliment.
Tijdens maaltijden geen handen op schoot of ellebogen op tafel. Een etentje wordt gezien als gelegenheid bij uitstek voor gezelligheid en discussie.
Schalen worden met de rechterhand doorgegeven. Men eet het bord leeg. Saus/ jusresten soppen in (stok)brood is daarbij gebruikelijk.
Mes en vork gekruist op het bord (vork boven) betekent dat men nog niet uit is gegeten. Indien wel, dan legt men mes en vork naast elkaar op het bord (handvat rechts).
Nadruk op zakelijk
Grieks Cypriotische zakenmensen kunnen omschreven worden als trots en sterk familiegericht.
Wie men kent is op Cyprus vaak belangrijker dan wat men weet. Investeren in kruiwagens die aanzien genieten dient als voorbereiding. Dan kan men zich laten introduceren, want dat wekt vertrouwen.
Op het juiste niveau binnenkomen in een netwerk is erg belangrijk. Men steekt liever wat te hoog dan te laag in.
Op Cyprus is het voor wat, hoort wat principe belangrijk. Wie een vriend van een vriend (bijv. een hoteleigenaar) helpt heeft er 2 vrienden bij. Vanuit deze optiek bouwen Cyprioten netwerken en afzetterreinen op. Wie zich niet loyaal betoont ligt er uit.
Afspraken worden schriftelijk gemaakt en één of 2 dagen tevoren telefonisch bevestigd.
De waarde om veel persoonlijke aandacht te investeren in spontane ontmoetingen of gebeurtenissen en contacten speelt een onmiskenbare rol. Deze kapt men niet af.
Cyprioten waarderen punctualiteit. Daarom moet de genodigde partij op tijd zijn. Door de hectische verkeersituatie en de gewoonte om sterk in het hier en nu te leven komen Cyprioten zelf soms te laat, maar dan volgen duizend excuses.
De wijze van zakendoen is tamelijk informeel en het zakendoen gaat gepaard met Bourgondische momenten (veel lunchen en dineren met lekkere hapjes).
Voor Cyprioten tellen zakelijk alleen terugkerende persoonlijke ontmoetingen. Via pc of telefoon doet men bijv geen inhoudelijke voorstellen.
Men behandelt hoger geplaatsten met respect. Met zakenpartners op hetzelfde niveau kan men meer informeel van gedachten wisselen.
Door elkaar veelvuldig te treffen en te spreken op kantoor en bij uitgaan, lunches, dineetjes etc kan op den duur de noodzakelijke vertrouwensband ontstaan.
De loyaliteit is naar de persoon toe en niet naar het bedrijf. Als er een andere persoon komt moet alles weer van voren af aan worden opgebouwd.
De zakelijke voertaal is Engels. Cypriotische zakenmensen zijn doorgaans goed opgeleid. Vaak hebben ze in het VK gestudeerd.
Opscheppen en overdreven zakelijke claims zijn uit den boze. Verder gedraagt men zich kalm en waardig, ook op emotionele momenten.
Wellicht mede vanwege de Engelse invloeden pakt men door als er een vertrouwensband is en dat ervaren veel westerlingen als betrouwbaar.
Bij zakelijke besprekingen strekt een meer gevorderde leeftijd van gesprekspartners tot aanbeveling. Als het echt belangrijk wordt doen velen alleen zaken met de baas (vaak het familiehoofd).
In zijn algemeenheid hoeven dingen die in Nederland vanzelfsprekend zijn dat op Cyprus niet te zijn. Vragen naar de bekende weg is vaak geen overbodige luxe.
Zakelijke voortgang
Bij zakenbesprekingen is handen schudden gebruikelijk bij aankomst en vertrek. Bij vertrek wisselt men visitekaartjes uit.
Een zakelijke gesprek wordt meestal vooraf gegaan door een korte informele conversatie.
Sport, cultuur en gedeelde kennissen zijn geaccepteerde onderwerpen in de kennismakingsfase. Politiek of ethisch gevoelige onderwerpen worden gemeden.
Vergaderingen dienen om de stemming te peilen en niet om beslissingen te nemen. Ze worden regelmatig onderbroken en lopen vaak uit.
Cyprioten gedragen zich bij zakelijk overleg als geboren onderhandelaars. Men manoeuvreert voorzichtig en probeert risico’s te mijden.
Gesprekken kunnen lang duren. Volledige duidelijkheid wordt op prijs gesteld. Een openingsbod moet worden uitonderhandeld
Op de duur koppelt men beloften aan concrete handvatten om ze gestand te doen. Contracten zijn erg belangrijk en worden tot in detail opgevolgd.