Inleiding

In ieder land en iedere cultuur overal ter wereld speelt mentale programmering een be­langrijke rol. Waarden en normen van de maatschappij waarin we opgroeien worden ons van jongs af aan via ouders, opvoeding, onderwijs en media met de paplepel ingegoten. Van daaruit raken we geconditioneerd en we starten allemaal vanuit de illusie dat onze vanzelfsprekende kijk op de samenleving de kijk van iedereen is. Hieronder zullen een aantal praktische gevolgen worden geschetst van een Deens perspectief en van de wijze waarop dat zich kan uiten binnen de samenleving. Ook onder wetenswaardigheden/ cultuurdimensies van Hofstede staat de nodige info m.b.t. communicatie.

Bronnen

Op http://www.kwintessential.co.uk/resources/country-profiles.html zijn omgangregels  en wat basisuitdrukkingen in het Deens te vinden.

Ook op http://wikitravel.org/en/Denmark en op de landenwebsite van de EVD staat de nodige info.

Kleding/zonder woorden

Denen dragen graag gemakkelijk zittende, informele (maar wel nette) kleding. Kledingvoorschriften komt men in de Deense horeca zelden tegen.

Hoffelijk, bescheiden en informeel zijn belangrijke codes. De spreektoon is gedempt en men vermijdt opvallend en te expressief gedrag.

Wie bijv. op een groot treinstation over een perron holt, zwaait en iemand luid roept trekt gegarandeerd de aandacht van eventueel aanwezige politie.

Zolang er in het openbaar vervoer nog lege banken zijn gaat men niet naast of tegenover iemand zitten. Als het niet anders kan vraagt men toestemming.

De persoonlijke ruimte is onder Denen vrij groot. Omhelzingen en aanrakingen vinden zelden in het publiek plaats. Oogcontact tijdens het praten wordt belangrijk gevonden.

Veel Denen vinden het ordinair wanneer een vrouw op straat rookt.

Denen voelen zich vaak ook wat ongemakkelijk bij kleding e.d. in het publiek waaruit men het geloof kan afleiden. Geloof en levensovertuiging vindt men een privézaak.

Om in de horeca de aandacht van bedienend personeel te trekken wuift men en maakt men oogcon­tact.

Ontmoeting en begroeting: privé en zakelijk

Karakteristiek voor Denen is de combinatie van bescheidenheid/ verlegenheid en afkeer van formalisme.

Men houdt het voor vanzelfsprekend dat men niks meer is dan de ander en de ander niks hoeft te leren.

Een opstelling zonder kapsones en verbeelding is de norm en moraalridders liggen in DK niet goed.

Denen vallen vreemden zo weinig mogelijk lastig. Men ervaart algemene beleefdheden als “hoe gaat het vandaag met u?”, “alles goed?” of “fijne dag gewenst” soms als lege formaliteiten.

Men is erg stipt met afspraken. Wie 5 minuten te laat komt belt even (bij bezoek thuis ligt dat wat minder scherp, vooral als er meer mensen komen).

Onoprechtheid wordt niet gewaardeerd. In DK wantrouwt men al te complimenteus zijn. Een serieuze oogopslag wordt in gezelschap niet snel als kwaad zijn opgevat.

“Tak” (dank u) is wel weer een veel gehoorde uitdrukking. Veel Denen bedanken mensen overal voor.

Men is minder kwistig dan in de VS met complimenten, uitnodigingen en toezeggingen, maar indien gedaan zijn ze serieuzer gemeend. Dat geldt bijv. ook voor de vraag “hoe gaat het?”.

Men schudt bij een nieuwe kennismaking elkaar kort en stevig de hand onder oogcontact, te beginnen met de dames.

De kans is wel weer groot dat men zich, zoals in de VS, voorstelt bij de voornaam of hooguit bij voor en achternaam, want dat wordt gevoeld als toegankelijk.   

Familie, vrienden, kennissen en collega’s, leerlingen en docenten en hoger en lager geplaatsten op het werk spreken elkaar aan bij de voornaam en met “je”.

Denen komen vaak los met een slok op en ze hebben zelden een agressieve dronk over zich. Deense voetbalsupporters vallen onder de vreedzaamste ter wereld.   

Gespreksonderwerpen en omgang onder bekenden

Denen kennen weinig taboes maar ze zijn wel vaak nationalistisch en worden niet graag verward met andere Scandinaviërs.

Het wisselvallige weer en de hoge belastingen in DK vallen onder de weinige kritiekpunten die iedereen al snel beaamt.

Kritische noten over de Deense cultuur, de opstelling van Denen op bijv. Groenland of het Deense vreemdelingen of Eu beleid kunnen bijv. gevoelig liggen.

Aan het etaleren van standsverschillen hebben alle Denen een hekel. Rijkdom en bezit houdt men voor zich. Via dit soort bescheidenheid wil men het contact open laten.

Men vraagt niet naar geloof en men gaat al helemaal niet, zoals in de VS gewoon is, zomaar met iedereen enthousiast de eigen overtuiging delen om bevestiging te krijgen.

Blijk van kennis van typisch Deense cultuurelementen werkt altijd bevorderlijk. Daarover kan men vrijwel naar believen info vinden op deze website.

Denen voelen zich goed thuis in de rol van gids. Aan geïnteresseerden laten ze bijv. graag dingen zien in hun land of in hun huis.

Ook is het acceptabel onwetenden beleefd te wijzen op bepaalde gedragscodes.

Pas wanneer Denen elkaar al goed kennen begroeten ze elkaar in de privésfeer wel met een korte omhelzing (bescheidener dan veelal in de VS of Canada gebruikelijk is)…

en bij een Deense versie van de OJ Simpson zaak had diens advocaat na de uitspraak in de rechtszaal wellicht geen vreugde-uitingen gedeeld met de Deense Simpson (dit uit piëteit met de aanwezige nabestaanden van diens vermoorde ex).

Men prefereert een compromis waar iedereen zich in kan vinden (consensus) bo­ven meerderheidsbeslissingen. Men streeft ernaar ie­ders perspectief mee te nemen.

Hygge is in Denemarken een term die wordt gebruikt om ongedwongen gezelligheid uit te drukken. Voor leuk sportief samenzijn bestaat de term idræt.

Onder hygge valt bijv. tijdloos samenzijn bij kaarslicht met muziek, genoeg hapjes en genotsmiddelen en een afwisseling van serieuze discussie met plezier en (als het later wordt) meestal ook groepszang.

Humor, ironie, originaliteit, initiatief, zelfstandigheid, afwisseling en onverwachte in­vallen worden gewaardeerd. Denen nemen elkaar er graag tussen.   

Het onderscheid tussen vrienden en kennissen is daarbij erg belangrijk. Wanneer je elkaar al lang kent, kan het zijn dat je vrienden wordt.

Denen omringen zich graag met een netwerk van ver­trouwde mensen. Men scheidt privé en zaken. Bij een privé samenzijn doet men geen zaken met elkaar.

Bij Denen thuis en etentjes

Denen geven bij verjaardagen en met de kerst cadeautjes aan goede vrienden. Ze worden direct opengemaakt.

Wie thuis wordt uitgenodigd voor een etentje komt op tijd en neemt een kleinigheid mee voor de gastvrouw, bijv. bloemen, een fles wijn of chocola.

M.n. op het platteland is het goed om bij het naar binnen gaan op te letten of men de schoenen uit doet of niet.

Bloemen worden verpakt overhandigd. Een veldboeket waardeert men ook. Men kan ook bloemen vooraf sturen bij een dinertje.

De gastvrouw tijdig aanbieden te helpen bij het opdienen of afruimen hoort in DK bij de codes. Bij dinertjes praat men niet over zaken.

De gastvrouw/ heer geeft de tafelschikking aan. Men begint nadat de gastheer geproost heeft met “skol”.

Bij het proosten heft men het glas tot op ooghoogte en men proost onder oogcontact met de beide buren. De dineercodes zijn vergelijkbaar met die in NL. 

Men wordt geacht alles te proberen en het bord leeg te eten. Men biedt een 2^e bord aan, maar dat mag zonder bezwaar worden geweigerd.

Wie uitgegeten is legt mes en vork (met de punten naar boven) dwars op het bord met het handvat rechts.

De man links van de gastvrouw biedt tijdens het dessert de afsluitende toast aan, vaak onder een korte dankzegging.

Een vrouw kan met een man beter een zakenlunch dan een zakendiner afspreken. Bij een zakendiner neemt men in de regel niet de eigen levenspartner mee.

Traditionele Deense mannen kunnen er op staan om een etentje voor een vrouw te be­talen; maar bij de jongere generatie speelt dit niet zo.

Omgangscodes op de werkplek

De arbeidsverhoudingen zijn in DK erg informeel. Hoger geplaatsten zien on­dergeschikten als specialisten op hun vakgebied en ze vragen hen om advies.

Vermogen tot samenwerking staat hoog in de Deense waardehiërarchie. Men helpt el­kaar waar men maar kan en advies vragen wordt niet gezien als zwaktebod.

Ook op de werkplek is humor en zelfspot erg belangrijk. Men schept niet op over het ei­gen kunnen, de eigen belangrijkheid wordt juist gerelativeerd.

Tij­dens de lunchpauze staat de chef in de kantine in de rij tussen zijn personeel.

Werk wordt vaak heel direct becommentarieerd, maar direct daarna heeft men weer lol. Bij kritiek worden zaak en persoon sterk gescheiden.

Denen uiten op de werkplek hun meningen en (politieke) overtuigingen heel direct. Ook is men erg open over de eigen privésituatie.

Collega’s op het werk ontmoeten elkaar vaak ook privé. Wel scheidt men werktijd en werkonderwerpen duidelijk van privétijd. Denen kunnen bijv. heel goed harder gaan werken om eerder weg te kunnen.

Het is, ook bij zakenvergaderingen, in DK volledig acceptabel voor mannen en vrouwen om rond 4 uur weg te moeten om kinderen van crèche of opvang te halen.

Na het werk pakken collega’s vaak samen nog even een biertje. Bij verjaardagen en vie­ringen gebeurt dit zelfs wel op de werkplek.

Zakelijk contact

Nederlandse producten en zakenmensen hebben in DK door de bank genomen een goede naam.

Veel van het boven beschrevene geldt evenzeer in zakelijke situaties. Inleidende correspondentie is gericht aan de zaak en niet aan een persoon.

Zakelijke afspraken (bijv. telefonisch) worden meestal enkele weken tevoren gemaakt en kort tevoren schriftelijk bevestigd. Tussen half juni en half augustus is het vakantietijd.

Bij de bevestiging stuurt men vaak documentatie mee ter voorbereiding, bij een vergadering incl. agenda. Daar houdt men zich behoorlijk strikt aan.

Denen zijn erg punctueel bij zakelijke afspraken. Wie 5 minuten verlaat is belt even met excuses.

In een nieuw gezelschap schudt men iedereen bij binnenkomen en weggaan kort en stevig de hand onder oogcontact. Men begint met de dames.  

Zakelijk stellen Denen zich wat vaker voor met achternaam en titel dan privé. Ze gaan vrij snel over op voornamen, maar men kan in voorkomende gevallen het initiatief daartoe het beste aan de Deen laten.

Ook dragen bij formele bijeenkomsten mannen vrij regelmatig een pak met stropdas.

Visitekaartjes uitwisselen is gebruikelijk. Het adres van de werkplek moet er opstaan en geen postbus.   

Engels is bij zakelijke besprekingen met buitenlanders de voertaal, ook op visitekaart­jes.

Tijdens een zakelijk gesprek heeft men de mobiele telefoon uitgeschakeld en als men dat vergeten is zet men die uit bij het overgaan.

Bij zakelijke besprekingen is de fase van beleefdheden uitwisselen kort (ongeveer een kwartiertje). Men komt snel ter zake en men communiceert direct en onder oogcontact.

Presentaties zijn overzichtelijke en feitelijk en gaan vergezeld van de noodzakelijke figu­ren, grafieken en tabellen ter ondersteuning.

Midden en lager management neemt in DK vaak belangrijke beslissingen.

Het kan bij Denen lang duren voordat ze tot een beslissing komen (een algemeen aan­vaard compromis vinden in plaats van meerderheid van stemmen). 

Het uitwisselen van geschenken in de zakenwereld blijft meestal beperkt tot een kleine attentie; bijv. drank of chocola of iets met het eigen bedrijfslogo