Inleiding

In ieder land en iedere cultuur overal ter wereld speelt mentale programmering een be­langrijke rol. Waarden en normen van de maatschappij waarin we opgroeien worden ons van jongs af aan via ouders, opvoeding, onderwijs en media met de paplepel ingegoten. Van daaruit raken we geconditioneerd en we starten allemaal vanuit de illusie dat onze vanzelfsprekende kijk op de samenleving de kijk van iedereen is. Hieronder zullen een aantal praktische gevolgen worden geschetst van een Fins perspectief en van de wijze waarop dat zich kan uiten binnen de samenleving. Ook onder wetenswaardigheden/ cultuurdimensies van Hofstede staat de nodige info m.b.t. communicatie.

Bronnen

Op http://www.kwintessential.co.uk/resources/country-profiles.html zijn omgangregels  en wat basisuitdrukkingen in het Fins te vinden.

Op http://wikitravel.org/en/Finland  (meer toegespitst op jongeren en studenten) staan de communicatietips m.n. onder respect.

Basishouding, zakelijk en privé

De meeste Finnen kennen goed Engels. Voor 1950 geborenen zijn soms beter in Duits, maar bij hen komt het ook voor dat ze geen buitenlands willen spreken.

De persoonlijke ruimte is groot en dient te worden gerespecteerd. Onnodig aanraken (bijv. in een gesprek) wordt al gauw klef gevonden.

Mobiele telefoons zijn ongepast in vergaderingen. Tijdens cultuurvoorstellingen en kerkdiensten worden ze als barbaars ervaren wanneer ze afgaan.

Finnen kunnen gekenmerkt worden als liberaal en vrij tolerant. Eerlijk en bescheiden zijn ook belangrijke waarden.

Opscheppen is uit den boze. Complimenten geeft men niet gauw, maar zijn gemeend. Woorden worden afgewogen en men is gewend om woord te houden.

Wat in de VS wellicht een intentieverklaring van goodwill zou zijn (bijv. ‘we moeten nog eens samen gaan eten’), wordt door veel Finnen letterlijk geno­men.

Men is erg stipt met afspraken; zowel privé als zakelijk. Voorstellingen beginnen precies op tijd en ook het openbaar vervoer kent nauwelijks vertragingen.

Men komt iets te vroeg of op tijd. Wie meer dan 5 minuten te laat dreigt te komen belt of stuurt een berichtje.

Iemand die wacht gaat na een kwartier of hooguit een half uur weg. Wanneer die dan niks heeft vernomen, heeft de ander het voorgoed verbruid. 

Teveel lichaamstaal en levendigheid wordt al snel opgevat als teken van onzekerheid of als drukdoenerij. Jongere Finnen zijn vaak minder gereserveerd en zwijgzaam.

Interrumperen wordt onbeleefd en irritant gevonden. In Finland laat men elkaar uitspreken. Stiltes worden positief uitgelegd als teken van (zelf)vertrouwen.

De spreektoon is gedempt en men vermijdt opvallend en al te expressief gedrag. Het gemiddelde spreektempo ligt vrij laag.

Finnen vallen vreemden zo weinig mogelijk lastig. Onder vreemden zijn Finnen tamelijk zwijgzaam, maar hun gastvrijheid kan dit gemakke­lijk overwinnen. De meeste Finnen zijn erg hulpvaardig en gastvrij naar bijv. toeristen.

Men gelooft in gepast gedrag en een beleefde en hoffelijke opstelling bij elke situatie.

In de vrije tijd zijn kleedcodes niet zo belangrijk. Bij zakelijke afspraken ziet men vaker stropdassen, pakken en mantelpakjes.

Topless zonnebaden wordt wel gedaan, maar is weinig gebruikelijk. Wel duikt men bij saunarondes in een private sauna nogal eens naakt een meer in (bij een sauna in een zwembad is dat weer niet gebruikelijk).

O.m. op http://virtual.finland.fi/Public/default.aspx is onder life/ society info te vinden over sauna gebruiken. Wie Finnen beter leert kennen kan niet om de sauna heen, ook zakelijk niet.   

Gespreksonderwerpen

Algemene beleefdheden en koetjes en kalfjespraat kunnen worden snel ervaren als leeg gebabbel, maar men laat dit niet zo blijken.

Buitenactiviteiten in de natuur (jagen, vissen, verzamelen) en sport vallen onder de echt populaire gespreksonderwerpen en bezigheden. De Finnen zijn erg seizoensbewust. Ze zijn vaak al bezig met het komende seizoen.

De Finnen koesteren vanuit hun geschiedenis hun nationale identiteit. Bekendheid met keerpunten in de Finse geschiedenis of met namen van Finse beroemdheden wordt erg gewaardeerd.

In religieuze aangelegenheden zijn Finnen tolerant, open van geest en niet dweperig. Hun kennis reikt echter meestal niet verder dan de gebruiken van de Lutherse kerk.

De meeste Finnen zijn erg geïnteresseerd in de mening van buitenlanders over hun land. Kritiek op Finland uiten ze liever zelf dan dat ze het van een buitenlander horen.

Horeca

Kledingsregels bij het uitgaan zijn soepel. Indien een stropdas verplicht is wordt het aan­gegeven.

Fooien in restaurants en elders zijn in de regel bij de prijs inbegrepen. Indien niet, dan wordt het vaak aangegeven. Toch worden wel fooien gegeven en bij het betalen van een rekening wordt het bedrag meestal naar boven afgerond.

In de meeste restaurants is bediening, maar in goedkopere restaurants en snackbars en op veerboten is vaak sprake van zelfbediening.

De alcoholconsumptie en ook welke drank men consumeert varieert met de sociale groep, het seizoen, de situatie en de regio.

In publieke gebouwen mag niet worden gerookt. Bij diners (zakelijke, privé) is het niet gebruikelijk om tussen de gangen door te roken. Regel is om te vragen of men be­zwaar heeft. Rokers gaan vaak even buiten staan.

Eerste en nadere kennismaking

De informele begroeting in Finland luidt “moi” (onder goede bekenden) of “hei” (onder iets minder goede bekenden); in beide gevallen wel vergezeld van een handdruk.

Bij het aan elkaar voorstellen geeft men elkaar een korte krachtige handdruk en men be­zegelt het noemen van voor en achternaam met een knikje. Knuffelen en zoenen is voorbehouden aan familieleden en vertrouwelingen.

Bij een paar begroet men eerst de vrouw. Getrouwde vrouwen noemen eerst hun meisjesachternaam en daarna de achternaam van hun man.

Vrouwen houden vaak wel van traditionele hoffelijkheid, maar een beschermende min­zame bejegening wordt al snel als seksistisch opgevat.

De derde persoon enkelvoud dekt in het Fins beide geslachten. Daarom komt het wel voor dat een Fin hij en zij verwart.

Veel afspraken hebben werkt in Finland statusverhogend. Men meet de tijd die men wil investeren sterk af aan hoe men de kwaliteit van het gebeuren waardeert.

De tijd die Finnen in iemand investeren is een erg belangrijke indicator voor waarde­ring.

Wanneer men bij een zakelijk of privécontact de tijd vergeet en een voorstel doet om later wat te eten of te drinken, samen er­gens anders heen te gaan of een keer een sauna te nemen kan men zeker zijn van een positieve beoordeling.

Dan ligt de mogelijkheid om het contact verder uit te bou­wen open en kan men ook thuis worden uitgenodigd.

Bij Finnen thuis/ etentjes

Ook bij afspraken thuis komt men iets te vroeg of stipt op tijd. Binnenshuis doet men veel vaker dan in NL de schoenen uit. Veel Finnen doen dit op hun werk ook. Ze nemen bijv. slippers mee naar kantoor.

Koffie gaat in Finland vergezeld van veel gebak. Bij een uitnodiging thuis begint men in de regel niet over zaken.

Voordat men afscheid neemt van de aanwezigen bedankt men de gastvrouw/ heer voor de geboden gastvrijheid.

Iets meenemen als men te eten wordt uitgenodigd wordt erg gewaardeerd (bijv. een goede wijn, chocola of bloemen), maar hoeft niet.

Men geeft geen witte of gele bloemen (behalve op een begrafenis) en geen potplanten. Giften worden bij het geven geopend.

Men kan ook een bijdrage aan de maaltijd voorstellen, maar dat wordt tevoren even overlegd met de gastvrouw.

Ook is het gebruikelijk om hulp aan te bieden bij opdienen, afruimen en afwassen.

Bij maaltijden krijgt men een plek toegewezen. De tafelregels zijn veelal vergelijkbaar met die in NL.

Bij formele diners zit de gast rechts naast de vrouw des huizes en spreekt na afloop van de maaltijd een kort dankwoord uit. Ook houden gasten colbertjes aan zolang de gastheer zijn jasje niet uitdoet.

Men begint met eten na uitnodiging van de gastvrouw. Ook geeft de gastheer wel aan dat er met eten en drinken begonnen kan worden door een toast uit te brengen.

Een botervloot gaat vergezeld van een hou­ten botermes voor gezamenlijk gebruik. Men eet alleen brood en kreeftjes met de hand. Ook bij fruit gebruikt men bestek. Zout en peper worden op tafel gezet en niet direct doorgegeven.

Men accepteert het doorgaans wanneer een 2^e bord wordt aangeboden. Men eet het bord leeg.  

Vaak neemt men bij etentjes een borrel vooraf; bij het eten van rivierkreeftjes is dat vaste traditie. Verder drinkt men vooral bij een echt diner wijn bij het eten.

Na het eind van de maaltijd plaatst men mes en vork dwars over het bord met de handvatten rechts en de punten van de vork naar beneden.  

Het is de Fin om het even of de gast wel of geen alcohol drinkt, meetoasten ed. is wel belangrijk.

Na een geslaagde kennismaking vinden Finnen het vaak leuk om buitenlandse gas­ten mee te nemen naar hun zomerhuisje (mökki).

Veel zomerhuisjes hebben, behalve de sauna, weinig voorzieningen. Een aanbod om te helpen bij klusjes wordt na aanvankelijke weigering vaak erg ge­waardeerd.

Nadruk op zakelijk

Het hierboven en onder wetenswaardigheden (Hofstede dimensies) beschrevene is ook in de zakelijke sfeer belangrijk.

Rond 21 juni (de midzomerperiode) ligt het land minstens 14 dagen plat. Het verdient aanbeveling om zaken voor 10 juni of pas weer na half augustus te regelen.

Finnen voelen een bedrijf sterk als een groep mensen die met elkaar samenwerkt. Ze zorgen bijv. vaker voor huisvesting van werknemers dan in NL en rela­ties (in verhouding tot prestaties) worden zwaarder gewogen dan in Nederland.

Wel houden Finnen houden zakelijk en privé gescheiden en elkaar kennen is geen voorwaarde om te beginnen met zakendoen.

Toch heeft men graag vaste zakenpartners. De contacten bouwt men later vaak uit met niet zakelijke ontmoetingen (bijv. in een restaurant of sauna) om elkaar persoonlijk te leren kennen. Daarbij wordt niet over zaken gepraat.

Zakelijke afspraken worden tevoren gemaakt via telefoon of email. Iemand treffen zonder formele afspraak is bijna niet te doen.

Finnen willen bij een vergadering vooraf graag een agenda en een korte beschrijving met  fotootje van de deelnemers.

De zakelijke kleedcode is stijlvol en conventioneel. De overheersende kleur is donker. Vrouwen dragen een mantelpakje, broekpak of rok.

Punctualiteit is ook bij zakendoen essentieel. Wie 5 minuten te laat dreigt te komen geeft het door en verexcuseert zich.

Engels (of Russisch) is bij zakenbesprekingen met buitenlanders de voertaal, ook op visitekaart­jes. Beleefdheden uitwisselen duurt kort. Men komt snel ter zake.

De code is “open en eerlijk”. Men zegt wat men denkt en niet wat men denkt dat de ander wil horen. Humor wordt wel gewaardeerd.

Mondelinge afspraken/ toezeggingen worden letterlijk uitgelegd en even serieus genomen als een schriftelijk contract. “Misschien”is geen populaire term.    

Bij een eerste kennismaking noemt men zelden een titel, maar in zakelijke situaties wordt iemand door mensen die er bekend mee zijn wel bij de titel aangesproken.

Men spreekt elkaar in het Fins (ook zakelijk) meestal met je (sinä) aan in plaats van met u (te). Voornamen worden pas gebruikt indien men dat samen afspreekt.

Het voorstel om voornamen te gebruiken wordt in de regel gedaan door de oudere per­soon en bij een manvrouw situatie door de vrouw.

Een dergelijke afspraak wordt beklonken met een korte stevige handdruk (met oogcon­tact); een hoofdknikje en eventueel een toast (Kiepis is Fins voor proost).

Als eenmaal zo’n afspraak is gemaakt, wordt het vergeten van de voornaam ervaren als beledigend. In de zakenwereld wisselt men als geheugensteuntje vaak visite­kaartjes uit.

Men reikt visitekaartjes aan met de leeskant boven en men bergt ze met zorg op. Op Finse visitekaartjes staan nooit initialen. Voornamen worden voluit geschreven.

In Finland heeft iedereen dezelfde rechten en men heeft een afkeer van dikdoenerij. Uit bescheidenheid mijdt men de term ik’.

In Finland bekleden vrouwen vaker hoge posities dan in de meeste andere EU lan­den. Vanwege de ver gevorderde emancipatie let men er op hoe men zich uitdrukt.

Bij iedere zakenbijeenkomst worden de deelnemers ontvangen met koffie, thee, gebak en broodjes. Men drinkt ook wel water en soms een glas bier of wijn.

Presentaties zijn beknopt en overzichtelijk en men mijdt men toeters, bellen en overdreven claims. Men heeft het liefst dat ze zo helder zijn dat geen verduidelijking achteraf nodig is. 

Vaak wordt direct na een bespreking een verslag gestuurd met een heldere samenvatting van de afspraken en met de vraag of de tegenpartij het er zo mee eens is.