Inleiding

In ieder land en iedere cultuur overal ter wereld speelt mentale programmering een be­langrijke rol. Waarden en normen van de maatschappij waarin we opgroeien worden ons van jongs af aan via ouders, opvoeding, onderwijs en media met de paplepel ingegoten. Van daaruit raken we geconditioneerd en we starten allen vanuit de illusie dat onze vanzelfsprekende kijk op de samenleving de kijk van iedereen is. Hierna wordt gepoogd een aantal praktische gevolgen te schetsten van een Litouws perspectief en van de wijze waarop dat zich kan uiten binnen de samenleving. Ook onder wetenswaardigheden/ cultuurdimensies van Hofstede staat de nodige info m.b.t. communicatie.

Bronnen

Op http://www.kwintessential.co.uk/resources/country-profiles.html, via  http://www.evd.nl/home/landen/ en op http://lietuva.lt/en onder business zijn omgangregels te vinden.

Op http://wikitravel.org/en/Lithuania (meer toegespitst op jongeren en studenten) staan de communicatietips m.n. onder respect.

Basishouding, zakelijk en privé

De Litouwse omgangscultuur kan worden gezien als uiting van Fins-Oegrische genen (binnenvetter, emotioneel zuinig, eerlijk, onafhankelijk, inventief) in een roomse omgeving (hiërarchisch, gehoorzaam, sociaal, genot, hypocrisie).

Litouwers zijn veelal sociaal, vriendelijk en gastvrij, maar bij vreemden wat kat uit de boom kijkerig.

Men rijdt, zeker naar Amerikaanse maatstaven, erg ruig (veel verkeersongelukken). Voetgangers moeten uitkijken. Verkeerspolitie is soms corrupt. 

Steeds meer Litouwers spreken Engels. Voor 1980 geborenen kennen allemaal Russisch, maar minder vaak Engels naarmate ze ouder zijn. Wellicht spreken ze ook wat Duits of Pools, maar vertaling in het Litouws en tolken is dan zakelijk nodig.

De kwaliteit van het onderwijs in het Engels was in de Sovjet tijd erg slecht (contact met Engelstalige landen werd afgehouden).

Op http://www.omniglot.com/language/phrases/lithuanian.php staan frasen in het Litouws (aanklikken voor de uitspraak). Kennis ervan kweekt altijd goodwill.

Bars zijn soms ruig, maar vaak gezellig. Bijv. karaoke is niet onbekend. Men waardeert het als de buitenlander Litouws bier bestelt (kwalitatief is er niks mis mee).

LT is veelal goedkoper dan NL. Dat geldt zeker voor taxi’s. Bij chauffeurs rondt men de prijs naar boven af.

De rijke westerling uithangen en overvloedig trakteren e.d. wordt door Litouwers onderling nogal sceptisch bekeken en kan helemaal verkeerd uitpakken.

Men is erg stipt met afspraken; zowel privé als zakelijk. Men komt iets te vroeg of op tijd. Wie meer dan 5 minuten te laat dreigt te komen belt of stuurt een berichtje.

Ter begroeting of afscheid schudt men iedereen stevig de hand onder oogcontact met glimlach. Bij onbekenden zegt men meneer/ mevrouw (of de titel) + de achternaam.

Mensen die elkaar al jaren zakelijk kennen doen dat soms nog. Een wat langdurige handdruk onder woorden van dankzegging is ook niet ongewoon.

In de Baltische staten is het niet gepast om elkaar met de deurdrempel ertussen een hand te geven of te begroeten.

De persoonlijke ruimte is groot en dient te worden gerespecteerd. Aanraken (bijv. in een gesprek) wordt al gauw klef gevonden. Een armlengte afstand is gangbaar.

Teveel lichaamstaal en levendigheid wordt al snel opgevat als teken van onzekerheid of als drukdoenerij.

De spreektoon is gedempt. Men spreekt langzaam en vrijwel zonder ondersteunende gebaren. Wie iets belangrijks zegt gaat zachter praten.

Interrumperen wordt onbeleefd en irritant gevonden. In LT laat men elkaar uitspreken.

Koetjes en kalfjespraat is als inleiding niet ongebruikelijk. Gerichte en ter zake doende vragen krijgen vervolgens de voorkeur. Teveel uitleggen wekt achterdocht.

Opscheppen is uit den boze. Complimenten geeft men niet gauw, maar zijn gemeend. Intentieverklaringen voor goodwill worden vaak letterlijk genomen.

Kleedcodes van (sub)culturen zijn belangrijk. Bij zakelijke afspraken ziet men veel pakken, stropdassen en mantelpakjes in zwart-wit.

Er zijn grote generatieverschillen. Ouderen hebben vaak veel respect voor leeftijd, opleiding en positie. Jongere Litouwers zijn vaak wat minder gereserveerd.

Eigen gezondheid, rijkdom en geluk benadrukken kan achterdocht wekken evenals op straat glimlachen tegen een onbekende.

Men gaat dan al gauw denken dat er iets mis is met eigen haar of kleding (glimlachen is in LT gereserveerd voor bekenden) of men vindt het onoprecht.

Vrouwen houden vaak wel van traditionele hoffelijkheid. Een beschermende bejegening wordt minder snel dan in Finland of Zweden gevoeld als seksistisch.

Gespreksonderwerpen

Litouwers koesteren vanuit hun geschiedenis hun eigen cultuur en identiteit. Grapjes over de eigen cultuur vallen niet bij iedereen in goede aarde.

Deze identiteit is in belangrijke mate gevormd door Baltische folklore, groothertogen, Poolse invloeden (bijv. de roomse godsdienst), WOII en de Sovjet periode.

Te denken valt aan rijke historie (LT was ooit in grootte het 3e land van Europa), vieringen en zangcultuur. Over de details is het nodige te vinden op deze website.

Litouwers worden liever gezien als westerling dan als Pool of ondersoort van de Rus (tenzij het Poolse of Russische Litouwers zijn).

De Poolse confiscatie van Vilnius e.o. tijdens het interbellum en loyaliteiten tijdens de oorlog en de Sovjet bezetting kunnen gevoelig liggen.

Qua cultuur bieden (pop en folk)muziek & (koor)zang, historie, musea en theater (bijv. naspelen van historische veldslagen) en lering trekken uit de geschiedenis ingangen.

Velen zijn geïnteresseerd in de mening van buitenlanders over hun land. Kritiek op Litouwers uiten ze liever zelf dan dat ze het van een buitenlander horen.

Activiteiten in de natuur (jagen, vissen, verzamelen) en sport (m.n. basketbal) vallen onder de makkelijke onderwerpen. Men is erg seizoensbewust. Veel Litouwers hebben een buitenhuisje en nog meer hebben een (moes)tuin.

Kankeren op het zorgstelsel is populair. Wel staat mantelzorg hoog in het vaandel, want in Litouwen zijn de familiebanden sterk.

Familiewaarden staan hoog in de waardehiërarchie (net als hard werken). Vrij kunnen krijgen vanwege een familiegebeuren is voor velen erg belangrijk.

Privacy wordt sterk gerespecteerd. Men begint niet gauw over persoonlijke problemen, relatieproblemen of persoonlijke geaardheid etc.

Algemene beleefdheden en koetjes en kalfjespraat moeten niet te lang duren. Bij onderhandelingen komt men snel ter zake.

Nadere kennismaking

Kameraadschap en een persoonlijke vertrouwensband zijn voor velen o.m. voorwaarde voor zaken doen. Eén en ander moet worden opgebouwd.

Litouwers hebben een zekere voorkeur voor contact onder 4 ogen om elkaar beter te leren kennen. Men bekritiseert elkaar niet in het publiek en men geeft complimenten of praat dingen uit onder 4 ogen. 

Men draait bij praktische onderwerpen niet om de hete brei heen. Wel kiest men woorden zorgvuldig om de ander niet te kwetsen. Ook als men het oneens is blijft men rustig.

Voor het opbouwen van een vertrouwensband is tijd nodig. Wanneer men bij een zakelijk of privécontact de tijd vergeet is dat een positief teken.

Een voorstel om later wat te eten of te drinken of samen er­gens anders heen te gaan moet letterlijk worden genomen.

Dan ligt de mogelijkheid om het contact verder uit te bou­wen open en kan men bij een volgende keer ook thuis worden uitgenodigd.

Het initiatief tot meer informele begroeting, als een omhelzing of elkaar bij de voornaam noemen kan men het beste aan de Litouwer overlaten.

Bij Litouwers thuis/ etentjes

Ook bij eetafspraken (horeca of thuis) worden op tijd komen en er binnen de code van de subcultuur acceptabel uitzien gevoeld als blijk van respect.

Een kleine attentie (bijv. bonbons, bloemen of een fles drank) is welkom bij bezoek thuis. Bloemen geeft men in een oneven aantal.

Een even aantal bloemen of chrysanten geeft men bij begrafenissen en witte bloemen bij een trouwerij. Giften worden bij overhandiging geopend.

Men wacht tot men een plek krijgt toegewezen. Bezoek wordt rijkelijk voorzien van eten en drinken. Het servet hoort op tafel en handen horen boven tafel.

Het beste is om van alles wat te eten, maar ruimte over te laten zodat men niet hoeft te weigeren wanneer de gastvrouw/heer weer wil opscheppen

Men toast doorgaans met borrels (wodka, likeur). De gastheer/vrouw brengt de eerste toast uit. Die kan men later beantwoorden.

Mes en vork gekruist op het bord geven aan dat je nog wel wat lust. Wie uitgegeten is legt de vork met de punten naar beneden naast het mes op het bord (handvat rechts).

Nadruk op zakelijk

Het hierboven en onder wetenswaardigheden (Hofstede dimensies) beschrevene is ook in de zakelijke sfeer belangrijk.

Litouwers vinden kameraadschap en een persoonlijke vertrouwensband belangrijk voor zakendoen en hebben graag vaste zakenpartners.

Om elkaar beter te leren verwachten ze dat de geïnteresseerde ingaat op gestes van gastvrijheid met ruimte voor contact onder 4 ogen en deze insgelijks beantwoordt.

Na 21 juni (midzomer) ligt het land een paar dagen plat. Ook vanwege vakanties kan men zaken het beste buiten juli of augustus regelen.

Zakelijke afspraken worden 2 of 3 weken tevoren gemaakt via telefoon of email en de dag tevoren bevestigd. De agenda wordt tevoren opgestuurd.

In LT worden leeftijd, opleiding en titels door velen hoger aangeslagen dan in NL. In de zakenwereld gaat het vaak nog hiërarchisch toe. Een hoger geplaatste als ankerpunt kan erg helpen (deze is vaak ook al wat ouder).   

Jongeren in een delegatie richten zich in traditionele organisaties niet rechtstreeks tot een hogere in rang die de beslissingen neemt. 

Men stuurt een lijstje mee van deelnemers met posities en titels. Dat geeft Litouwers het houvast om met een gelijkwaardige delegatie te komen.

Bij de vergadering wacht men in LT tot men wordt genodigd ergens plaats te nemen. Dat is vaak tegenover iemand in een vergelijkbare positie.  

Punctualiteit is ook bij zakendoen essentieel. Wie onverhoopt 5 minuten te laat dreigt te komen belt een paar minuten voor aanvang.

Uiterlijk presentatie wordt belangrijk gevonden. De zakelijke kleedcode is stijlvol en conventioneel en de sfeer formeel. 

Engels is de handelstaal. Jongere leidinggevenden spreken het vaak vloeiend doordat ze in het buitenland studeerden.

Het segment dat geen Engels spreekt wordt kleiner, maar is bij oudere leidinggevenden nog groot en die nemen vaak de beslissingen.

Het uit het Engels laten vertalen en bij laten drukken van materiaal in het Litouws in LT zelf kweekt veel goodwill.

Bij eerste vergaderingen gaat het formeel toe. Ter kennismaking en na afloop drukt men alle aanwezigen de hand (staand en onder oogcontact).

Mensen worden formeel geïntroduceerd met titel en achternaam. Daarna wisselt men visitekaartjes uit.

De uitnodiging tot kennismaking of gebruik van voornamen komt in de regel van de oudere persoon, de vrouw of degene in de rol van gastheer. Zo’n afspraak wordt beklonken met een korte stevige handdruk en een toast.

Nadien wordt het vergeten van de voornaam ervaren als beledigend. In de zakenwereld wisselt men als geheugensteuntje vaak visitekaartjes uit.

Vergaderingen worden geopend met een welkomstwoord van de delegatieleider, vaak de senior. Men verwacht een korte reactie van de leider van de andere partij. 

Beleefdheden uitwisselen duurt kort. Men komt snel ter zake. Elk agendapunt wordt zorgvuldig afgehandeld.

Presentaties zijn grondig, helder en beknopt en bevatten analyses om standpunten te staven. 

Een directe aanpak heeft de voorkeur. Specifieke gesloten vragen worden meer gewaardeerd dan vage open vragen.

Men sluit vaak af met een samenvatting van de discussie en een dronk op de goede afloop. 

Een paar keer vergaderen met lagere echelons en die voorzien van heldere uitleg is belangrijk voor consensus over technische details.

Door de bureaucratie verloopt het beslissingsproces traag. Men neigt ertoe kritiek en verantwoordelijkheid en beslissingen te mijden/ af te schuiven.

Deadlines opdringen werkt averechts. Een gezamenlijk afgesproken deadline werkt wel, maar het kan even duren voordat je die binnen hebt. De top beslist.

Ouderen neigen naar bureaucratisch, fatalistisch en gelaten (Sovjet erfenis) en jongeren zijn vaak enthousiaster en meer bereid uitdagingen aan te gaan.

De Litouwers stemmen pas toe als ze er van overtuigd zijn dat dit in hun eigen belang is. Men geeft de voorkeur aan gedetailleerde contracten. Als de kogel één keer door de kerk is kan de uitvoering vlot gaan.