Geschiedenis en ontwikkeling van de omroep

In de zomer van 1925 werd in Roemenië met hulp van het universitair elektrotechnische in­stituut door het verbond van radiovrienden begonnen met experimentele radio-uitzendingen. In 1927 zond men voor het eerst internationaal uit via de kortegolf. Op 1 november 1928 volgde de 1^e officiële uitzending van de Radiotelefonische Uitzend Maatschappij. Deze werd in 1936 omgedoopt tot de Societea Romana de Radiodifuziune, de naam die de publieke ra­dio nu nog heeft. Het aantal uitzenduren nam snel toe tot 3517 in 1934. Het aandeel muziek­programma’s daalde tussen 1929 en 1938 van 70% naar 52%. In dat laatste jaar bestond 22% van de uitzendingen uit praatprogramma’s. In 1939 begon radio Basarabia als eerste regionale omroep met uitzendingen in het Roemeens en Russisch en in 1941 volgde radio Moldova die vanuit Iaşi uitzond. Op 24 augustus 1944 (een dag na de geslaagde staatsgreep tegen generaal Antonescu) werden de studio’s van de publieke omroep platgebombardeerd door de Duitsers. Na de communistische machtsovername kwam de SRR in juni 1948 onder volledige staatscontrole. Tussen 1954 en 1967 werden 5 lokale radiostations ingesteld.

De publieke TV omroep SRTV (kortweg TVR: Televiziunea Romana) zond op 31 december 1956 voor het eerst officieel uit vanuit een leegstaande bioscoopstudio in Boekarest. In 1969 kreeg men een eigen TV centrum. Met de komst van een 2^e net in 1968 waren Programul 1 en 2 in het leven geroepen. In 1983 werd kleuren TV geïntroduceerd. In tegenstelling tot de andere Oostbloklanden gebruikte men niet het SECAM systeem van de Sovjets, maar het westerse PAL systeem. Ceauşescu had de gewoonte ontwikkeld om het volk dagelijks 2 uur via de TV toe te spreken. In 1984 verklaarde hij dat de TV een westers propagandamiddel was. De beide lokale radiozenders en het 2^e TV net stopten in 1985 met uitzenden op bevel van Ceauşescu (officieel om energie te besparen). In 1989 zond het enige overgebleven net nog maar 22 uur per week uit; merendeels in de vorm van toespraken van de dictator.

Op 22 december 1989 werd de naam van de publieke TV door de revolutionairen veranderd in TVRL (Televiziunea Romana Libera). Desondanks bleef de publieke omroep een propa­ganda-instrument van het nieuw gecreëerde nationale reddingsfront FSN. Nadat dit in de loop van 1990 duidelijk werd nam men de oude naam weer aan en de publieke omroep raakte in een diepe identiteitscrises. Weldra sprongen private radio en TV zenders in het gat dat was ontstaan door het wegvallen van de dominantie van de staatsomroep. In 1992 werd de wet aangepast aan deze situatie. Vanwege gebrek aan geld, technologie en expertise werden vooral TV zenders al snel overgenomen door westerse concerns. T/m 1999 werden 2046 vergunningen verdeeld voor kabel, 217 voor TV, 14 voor satelliet TV, 9 voor satellietra­dio en 314 voor ra­dio. Voorman van de Conservatieve partij Dan Voiculescu begon in de­cember 1994 met Antena 1.Via de vanuit de VS gefinancierde CEM (Central European Me­dia Enterprises) werd Pro TV in 1995 het 1^e landelijke commerciële netwerk. Later kwamen daar het Scandinavische SBS en het Franse Lagardère bij. In 1993 werd RTVR (Radiotelevi­ziunea Romana) volwaardig lid van de Europese uitzendorganisatie EBU. Pro TV is bekriti­seerd vanwege een klakkeloze pro-westerse houding, de commerciële TV zenders Antena1 en Tele7abc zijn aangesproken op hun antisemitische en ultranationalistische opstelling en de publieke TV is beschuldigd van het voortrekken van de PSD bij verkiezingen. De publieke omroep zendt behalve in het Roemeens ook uit in de minderhedentalen Hon­gaars en Duits.

In 2006 telde Roemenië aan private uitzendmedia 307 radiostations verdeeld over 128 zendgemachtigden, 118 TV zenders van 50 eigenaren en 2361 kabel TV netwerken van 607 bedrijven. Daarnaast waren er 8 radiosatelliet en 17 TV satelliet vergunninghouders. De pu­blieke omroep beschikte over 4 landelijke zenders en 1 internationale zender. Deze zendt tegenwoordig wereldwijd uit in 17 talen. In 2005 was 80% van de radiozenders gedigitali­seerd. Radio en TV zenders die overal zijn te ontvangen zijn dun gezaaid. Slechts de pu­blieke zender TV1 had een vrijwel volledige landelijke dekking. TVR2 kwam op 91%. De pu­blieke TV bestaat in Roemenië van kijkgeld, overheidssubsidie en reclame-inkomsten. Dat heeft geleid tot protesten van commerciële omroepen over concurrentievervalsing. Op de TV zenderlijst voor Roemenië van wikipedia stonden de namen van 4 landelijke en 5 regionale publieke zenders van TVR. Onder de commerciële zenders stonden 61 namen, waaronder 11 satellietzenders van Boom TV, 4 digitale zenders, 5 commerciële regiozenders en 21 commerciële zendgemachtigden met 1 zender. Onder de aanbieders met meer kanalen hadden CME en Intact er ieder 5, CNM had er 4, Realitate Catavencu 3 en SBS en Dan Dia­conescu en SBS beide 2. Vaak gaat het om themakanalen. Verder maakte men gewag van grote plannen voor 2007 en 2008 voor in totaal 55 zenders waaronder opnieuw veel thema­kanalen. Meestal gaat het om internationale aanbieders. Voor 2007 had bijv de Turkse Do­gan groep ambitieuze plannen voor een grote amusement Tv zender. Na de lancering in fe­bruari vielen de resultaten echter tegen (minder dan 5% kijkeraandeel).

Huidige TV: ontvangst,  zenders en programma-aanbod

In 2006 had volgens Eurobarometer 96% van de Roemeense huishoudens TV (EU27 ge­middelde 97%), 85% (EU 75%) had één gewoon toestel, 6% (EU 16%) was in het bezit van een standaard en een breedbeeld TV en 5% (EU 6%) had alleen een breedbeeld TV. Vol­gens deze bron was het gedeelte huishoudens met antenneontvangst (14 om 45%) erg klein naar EU maatstaven, het deel met kabelontvangst (83%, op 2 na hoogste EU, EU 35%) en ontvangst via telefoon + modem verrassend groot (3 om 2%) en lagen de andere ont­vangstvormen onder het Eu gemiddelde (satellietschotel 2%, laagste EU; Eu 21%, digitale aardeontvangst 2 om 7%,). Huishoudingen met meer communicatiediensten in één pakket waren er relatief weinig (14%, Eu 20%). Voor 2006 meldde IP international 30% aardeont­vangst, 69% kabel en 3% satellietaansluitingen. Per huishouden zijn meer ontvangstvormen mogelijk. In 2005 keken volgens IP 15plussers gemiddeld 242 minuten TV (Eu 227min). Pri­metime valt naar EU maatstaven iets aan de late kant (21.15 om 21.08 uur). Volgens EJC keken 18 tot 49 jarigen zelfs ruim 36 uur p/w, één van de hoogste niveaus binnen de EU.

De algemene zender TVR1 (marktaandeel 2006: 16,8%, bron  http://www.comanescu.ro/) is de hoofdzender van de publieke omroep. Door de voorheen slechte reputatie van de nieuwsuitzendingen van andere omroepen voert het belangrijkste programma, het journaal, als motto “Jurnalul aşa cum ar trebui să fie” (Het nieuwsjournaal zoals het hoort te zijn). Ook enkele bekende internationale series (waaronder Crime Scene investigation en Desperate housewives) en internationale uitzendingen zoals het Eurovisie songfestival dragen flink bij aan het kijkeraandeel. TVR2 (aandeel 5,3%) heeft naast een algemeen programma de 5 re­gionale zenders Bucareşti, Cluj, Craiova, Iaşi en Timişoara onder haar vleugels. De zender scoort ondermeer hoog met haar rechtstreekse uitzending van het jaarlijkse Callatis cultuur­festival dat een week duurt. De internationale publieke zender TVRi voor Roemenen in de diaspora heeft ondermeer de kijkcijferkanonnen van TVR 1 en 2 in het aanbod. De meeste uitzendingen zijn in het Roemeens, maar er zitten ook programma’s tussen in het Engels, Duits en Hongaars. Verder beschikt men nog over de cultuurzender TVR Cultural (kijkaan­deel 2006 onder 1%) met ondermeer een cultuurjournaal. Door politieke schandalen zijn de kijkcijfers van de publieke omroep de laatste paar jaar gedaald.

De CME (Central European Media Enterprise) had met haar Roemeense poot Media Pro van mediatycoon Adrian Sărbu in 2006 het grootste totale marktaandeel van de commerciële mediagroepen (26%). Sărbu wordt omschreven als een mediavisionair met een voorkeur voor de PSD (voormalige communisten). In oktober 2007 werd hij de nieuwe hoofddirecteur van CME. Het Roemeense marktaandeel van Pro Media werd behaald met Pro TV (aandeel 15,8%, landelijk bereik 82% van de huishoudens), vrouwenzender Acasă TV (Thuis TV) met 6 uur p/d soap (aandeel 7,8%; bereik 73%), filmkanaal Pro cinema (1%) en Pro TV internaţional. Men beschikte ook over 25 lokale TV zenders. Het hoofdkanaal Pro TV trekt vooral publiek met de UEFA Championsleague wedstrijden, films (70 van de 100 hoogst scorende films op TV), naar Roemenië vertaalde buitenlandse showconcepten (m.n sitcoms: situatiekomedie), nieuwsuitzendingen en buitenlandse series (buitenlands programma-aandeel in primetime 70%). Het nieuws van Pro Tv met Andreea Esca als ankerpunt is door journalistenclubs meerdere keren gekozen als beste van het land. Intact Media van de conservatieve partij voorman Dan Voiculescu en zijn 2 dochters was met ruim 15% aandeel de 2^e speler op de commerciële markt. Dit aandeel werd m.n. bereikt via hoofdzender Antena1 (13,6%) met bijv het nieuwsprogramma Observator, liefdestalkshow Din Dragoste en politieke satire (Divertis­show, Animat Planet Show). Tussen 2005 en 2007 werden achtereenvolgens 24uurs nieuwszender Antena3 (aandeel 1,3%), vrouwenzender Antena4 of Euforia Lifestyle (0,7%), de 24uur nieuwszender voor Roemenen in het buitenland Antena internaţional en entertain­mentzender Antena2 aan het bestand toegevoegd.

De grootste onder de kleine mediagroepen en zenders, de SBS groep, haalde 4,7% op met Prima TV (4,1%) en Kiss TV. De CNM (Cenţrul National Media) groep van de broers Viorel en Ioan Micula en de Realitatea-Catavencu groep van Sorin Ovidiu Vintu konden beide 3,7% van het kijkerpubliek aan zich binden. Van de 4 zenders van CNM kreeg National TV met 2,1% veruit het grootste aandeel. De andere landelijke zender N24 haalde 0,7% en de zen­der voor Boekarest Favorit 0,9% kijkaandeel. De Realitatea groep kreeg haar aandeel over 2006 vooral binnen met haar nieuwszender Realitatea TV. In de loop dat jaar begon men Money Channel,  de 1^e zakelijke TV zender van Roemenië. Samen met zonemedia vormde men in april 2007 Chello Media om de zender Zone Romantica in de lucht te brengen. Deze bestaat al in andere landen in Centraal en Oost Europa en in het Midden Oosten en op het 24uur menu staat veel Latijns-Amerikaanse soap, entertainment en muziek. In september 2007 liet Vintu zijn plannen voor 2 nieuwe nichezenders varen. Vanaf 2005 zaten onder de nieuw begonnen Tv kanalen veel zenders die elders in de westerse wereld al lang beston­den. Een aantal nieuwkomers groeide tussen april 2006 en april 2007 sterk. Tot de groeika­nalen die 1% of meer marktaandeel binnen haalden behoren Antena3 (2,6% in april 2007), Kiss TV 1,8%; Jetix 1,7%; Minimax/A+ 1,3%; Discovery 1%, B1TV 1,8%; OTV 2,5%; Pro Ci­nema 1,6%, ETNO 1,4% en Kanal D van het Turkse Dogan 2,3%. TV sport bleef op 1,7% staan. National TV daalde van  2,7 naar 2,4% en Realitatea TV van 5,8 naar 4,3%.   

Radiozenders

De Roemeense publieke radio-omroep bereikte in het najaar van 2006 met haar 4 landelijke themakanalen, 13 regiozenders en ondersteunende satellietzender dagelijks 10,8 miljoen mensen (56,5% van het publiek) en ze behaalde een marktaandeel van ruim 35%. Verder beschikte ze over de internationale zender RRI (Radio Romania Internaţional) met de 2 kanalen RRI1 (Romania Live) en RRI2 (Radio bridges). Het laatste kanaal zendt uit in 10 vreemde talen. De hoofdzender van de publieke omroep, algemeen nieuwskanaal RRA (Radio România Actualităti), was met een marktaandeel van 17,2% de meest beluisterde zender van het land. De andere landelijke kanalen van de publieke omroep waren cultuur en muziekzender RRC (aandeel 0,5%), inter­net muziekzender Radio3Net en klassieke muziekzender RRM (aandeel 0,1%). De regio­nale publieke zenders met een landelijk marktaandeel van meer dan 1% waren de radio’s Iasi (5,2%), Oltenia Craiova (3,7%), Cluj (1,3%) en Timisoara (1,2%). De publieke satellietzender voor het platteland Antena Satelor haalde 6,1%.

Commerciële radiozenders in Roemenië brengen bijna allemaal popmuziek ten gehore. De grootste speler hier met een kwart van de markt is de Franse Lagardere groep. Radio Europa FM van Lagardere, waarbij voormalig toptennisser Ilie Nastase een vinger in de pap heeft, had met 15,9% het grootste marktaandeel onder de commerciëlen. Radio21 van dezelfde groep haalde landelijk 8,3%; maar in Boekarest veel meer (20,3%). Kiss FM van de SBS groep was landelijk de 2^e speler met 14,5%. Ze is in Roemenië al sinds 1990 in de lucht. Radio Pro Fm van Sirbu-MediaPro had een landelijk marktaandeel van 6,1% (in de steden wat meer). De informatieve zender Info Pro van Pro Media haalde haar aandeel van 1,9% vooral van het platteland. De Intact Media groep, die met Romantic FM in Boekarest wel aardig scoorde (6,1%), heeft in oktober 2007 de zender News FM gelanceerd.