Geschiedenis en ontwikkeling van de omroep

De eerste radiozenders werden in Portugal opgezet door radioamateurs. Reeds in 1914 begon Fernando Medeiros met rádio Hertz. In 1925 werd voor het eerst regelmatig uitgezonden via het station CT1AA van Abilio Nunes dos Santos. Eén van de belangrijkste amateur-zenders van de 30er en 40er jaren werd de in 1928 door Jorge Botelho Moniz gestichte Radio Clube Portuguĕs die in eerste instantie opereerde onder de naam Rádio Clube do Costa del Sol/CT1 GL. De radiozender Clube Portuguĕs (RCP) zou in 1^e instantie bestaan tot de nationalisatie in 1975 (kort na de anjerrevolutie). In 1993 keerde de zender terug als één van de 2 wettelijk toegestane regionale stations. Eind januari 1930 werd via een decreet het omroepwezen gebombardeerd tot overheidsmonopolie en de posterijen begonnen met de opzet van een publieke omroep. Dit resulteerde in 1933 in 1^e experimentele uitzendingen van Emissora Nacional en op 1 augustus 1935 volgde de officiële oprichting van de publieke omroep. In 1937 mocht ook de roomse Rádio Renascença beginnen met uitzenden.

In de loop van 1940 werd de publieke omroep onafhankelijk van de posterijen. Daarna ontstond de regionale opzet die er nu in grote lijnen nog is. In de loop van de 50er jaren werd de technische en inhoudelijke kwaliteit verbeterd. In 1954 kwam er een Engelstalige kortegolfdienst voor Azië. Deze werd 3 jaar later gevolgd door meer kortegolf studio’s en kantoren aan de Rua de São Marçal in Lissabon. Eind 1955 werd de TV zender SARL opgezet via een samenwerkingsverband van de staat met particuliere zenders en investeerders. De geregelde uitzendingen van de Publieke TV zender RTP (Radiotelevisão Portuguesa) begonnen op 7 maart 1957. Rond 65% van de bevolking kon toen worden bereikt. In 1959 werd RTP volwaardig lid van de Europese Uitzendunie EBU en rond 1965 werd qua ontvangst het hele land gedekt. Met kerst 1968 kwam er een 2^e TV net bij, in 1972 kregen de Azoren en Madeira regionale TV en op 7 maart 1980 werd voor het eerst in kleur uitgezonden.

Het aantal geregistreerde radio-ontvangers nam tussen 1957 en 1975 toe van een half tot anderhalf miljoen. In 1975, het jaar na de Anjerrevolutie, werden de publieke en private omroepen genationaliseerd. Het aantal ontvangers werd niet meer bijgehouden omdat de luistergelden via de belasting over de hele bevolking werden omgeslagen. Tot 1976 heette de publieke omroep ENR (Emissora Nacional de Radiodifusão). Daarna werd de naam van de TV veranderd in RTP (Rádio Televisão Portuguesa) en die van de radio in RDP (radiodifussão Portuguesa), met Radio Clube Portuguĕs (RCP) als commerciële poot. In 1979 ging deze poot verder als Rádio Comercial. In 1993 nam ze haar oorspronkelijke naam weer aan nadat ze was opgekocht door de krant Correio da Manhã. Later werd RCP doorverkocht aan Media Capital van het Spaanse Prisa. Radio Renascença (RR) groeide verder uit en kreeg er naast haar middengolfzender een kortegolfzender bij. In 1977 werd de zendcapaciteit van de radio uitgebreid tot 400 kanalen. Hierop schoten de radiopiraten als paddestoelen de grond uit. Hun frisse en ongebonden benadering (ondermeer van lokale en regionale kwesties) maakte ze erg populair en veel ervan konden rondkomen van advertentie-inkomsten.

Het EU lidmaatschap in 1986 vormde de opmaat voor nieuwe omroepwetgeving. In 1987 kwam er een radiowet die een raamwerk creëerde voor commerciële zenders. In 1989 werden er 314 gelegaliseerd, voornamelijk lokale, want wettelijk mochten er maar 2 regiozenders zijn. Dit werden popzender RCP en algemene zender TSF Press. Radio Renascença (RR) opende in 1987 haar 2^e landelijke kanaal RFM en in 1998 kwam jongerenzender Mega FM er als 3^e bij. Verder werden 8 studio’s geopend voor regionale uitzendingen. In 1990 volgde wetgeving die commerciële TV zenders toestond. De eerste die in 1992 toehapte was SIC (Sociedade Independiente de Communicaçao) en op 20 februari 1993 ging TVI (Televisão Independiente) de lucht in. Oorspronkelijk was TVI van de roomse kerk, maar in 1999 ging de zender naar Media Capital. Sinds 1993 heeft Rádio Comercial 2 landelijke zenders, de popzender Rádio Comercial en de algemene zender radio Nacional. Ook technisch kwamen er nieuwe mogelijkheden. In 1988 werd via de invoering van RDS (Radio dating System) een begin gemaakt met de digitalisering van de radio zodat de ontvangst en de service konden verbeteren. Vanaf 1992 werd gebruik gemaakt van satellietontvangst en sinds 1998 is ongestoorde radio-ontvangst mogelijk doordat DAB (Digital Audio Broadcasting) werd ingevoerd. In 1992 werd RTP een private onderneming van de overheid. Sindsdien heet ze RTP SA. Ze begon in dat jaar ook met de satellietzender RTP Internacional. Vanaf 7 januari 1998 zijn er regelmatige uitzendingen voor Portugeestalige landen van RTP África. De publieke omroep RTP moet aan wettelijke genreverplichtingen voldoen. 

In januari 1991 is het kijkgeld afgeschaft. Sindsdien bestaat de publieke TV van advertentie-inkomsten en overheidssubsidie (budget 2004: €143 miljoen). RTP TV ging in 2003 door een tekort van €1 miljard Euro bijna failliet (wellicht kan er door geldgebrek geen geld af voor Engelstalige jaarverslagen). Na 1999 kreeg radio RDP geen staatssubsidie meer. Omdat ze ook geen advertentie-inkomsten heeft moest ze rondkomen van inhouding op de gas en lichtrekeningen (€1,60 p/m per huishouden in 2004). De huidige uitzendwetten dateren van 2001 (radio) en 2003 (TV). In 2004 zijn de publieke radio en TV gefuseerd. In 2002 hadden 354 lokale radiozenders een zendmachtiging, 318 op het vasteland, 22 op de Azoren en 14 op Madeira. In 2004 waren er 22 themaradiozenders, waaronder 18 muziekzenders en 4 nieuwszenders. In 2007 telde wikipedia naast honderden lokale en de 2 wettelijk toegestane regiozenders 10 landelijke radiozenders. In 2005 had de publieke TV RTP ruim 10 zenders. De 2 landelijke commerciële Tv zenders waren TVI en SIC. Eind 2007 stonden op de zenderlijst van de wikipedia pagina over TV Cabo van Multimedia (met 1,5 miljoen klanten en 67 kanalen in 2007 Portugees marktleider bij betaal TV) 41 analoge en 293 digitale TV kanalen.

Huidige TV: ontvangst,  zenders en programma-aanbod

In 2006 had volgens Eurobarometer 99% van de Portugese huishoudens TV (EU27 gemiddelde 97%), 85% (EU 75%) had één gewoon toestel, 13% (EU 16%) was in het bezit van een standaard en een breedbeeld TV en 1% (EU 6%) had alleen een breedbeeld TV. Het gedeelte huishoudens met antenneontvangst (56 om 45%) was groot naar EU maatstaven, het gedeelte met kabelontvangst lag iets boven het EU gemiddelde (38 om 35%) en alle andere ontvangstvormen lagen daaronder (satellietschotel 8 om 21%, digitale aardeontvangst 1 om 7%, telefoon + modem 0 om 2%). Huishoudingen met meer communicatiediensten in één pakket waren er naar EU maatstaven vrij veel (22 om 20%). Voor 2006 meldde IP international 50% aardeontvangst, 45% kabel en 8% satellietaansluitingen. Per huishouden zijn meer ontvangstvormen mogelijk. In 2005 keken 15plussers gemiddeld 217 minuten (Eu 227min). Primetime valt naar EU maatstaven aan de late kant (21.30 om 21.08 uur).

In 2006 en 2007 was bijna 85% van de TV kijkmarkt in handen van de 4 grootste zenders. De publieke omroep RTP haalde hiervan 35% van het publiek en 15% TV reclameaandeel binnen. De grootste commerciële zender TVI scoorde 34% van dit publiek en 47% van het reclamegeld en de andere grote commerciële zender SIC kwam op ruim 30% publiek en 38% advertentieaandeel. De publieke omroep heeft RTP 1 en 2 als hoofdzenders. RTP1 (marktaandeel najaar 2007: 23%) heeft een algemeen aanbod. Tot de meest bekeken programma’s behoren het 8uur journaal en voetbalwedstrijden (met een kijkeraandeel boven 40% vaak bovenaan in de kijkcijfer top10). De reclamevrije RTP2 (vroeger a dois: a2; aandeel 5%) biedt cultuur, educatie en kinderprogramma’s. Publieke kanalen die uitsluitend via kabel of satelliet zijn te ontvangen zijn RTPN (RTP Noticias/ nieuws), de 24uurs nieuwszender van RTP; de internationale zenders RTPi en RTP Africa en RTP Memoria met herhalingen van gouwe ouwe programma’s. Verder beschikt men nog over het mobiele telefoon en internet kanaal RTP Mobile en over de regionale TV zenders RTP Açores en RTP Madeira.

In het najaar van 2007 lag het kijkeraandeel van de grootste commerciële TV zender TVI rond 31%. Dit kanaal richt zich vooral met reality (bijv Big Brother) en soaps, maar ook met Amerikaanse kinderseries, Engels en Spaanstalige series, talkshows en nieuwsprogramma’s op het grootste kijkersegment in Portugal, een laaggeschoold publiek van gemiddelde leeftijd. Ondanks het lage niveau van geletterdheid in deze groep sloeg het nasynchroniseren van niet Portugeestalige items niet echt aan (RTP en SIC werken vaak met ondertitels). Tot de populaire programma’s op TVI behoren de soap voor 4plussers Tu e Eu  (Jij en ik; kijkaandeel 2007: 43%), jongerenserie Morangas com Açucar (aardbeien met suiker), de serie Ilha dos Amores (in 2007 vaak hoog in de kijkcijfer top10). de talkshow Vocĕ na TV, de serie “doutor preciso de ajuda” (dokter help a.u.b) die zich het verhogen van zelfvertrouwen via cosmetische correcties als ultieme missie ten doel stelt en het Jornal nacional (Nationale nieuws; kijkeraandeel 32% in 2006). SIC van Impresa zat in het najaar van 2007 op 24% marktaandeel. Het aanbod bestaat in hoofdzaak uit tekenfilms, Amerikaanse series en Braziliaanse en Portugese soap. De zender beschikt tevens over een aantal satelliet en kabelkanalen, waaronder een vrouwen, een nieuws en een jeugdkanaal (met veel humor in Gato Fedorento) en een aantal zenders voor Portugeestalige minderheden buiten Portugal. Eind 2007 keek 16% van het publiek kleine TV zenders of video.

Radiozenders

De publieke radio-omroep RDP beschikt over Antena 1, 2 en 3 als belangrijkste radiozenders (gezamenlijk marktaandeel 2007 rond 13%). Antena 1 heeft nieuws, sport, praatprogramma’s en veel Portugese muziek op het menu. Bij Antena 2 ligt de nadruk op cultuur en op wereld en klassieke muziek, maar ook op deze zender zijn regelmatig fado’s te beluisteren. Antena 3 biedt vooral praatprogramma’s en eigentijdse popmuziek. De internationale zenders zijn RDP Internacional en RDP Äfrica. Daarnaast beschikt men over 6 regionale stations. Van de commerciële omroepen is RR (Radio Renascença) van een aantal roomse organisaties de meest beluisterde (totale marktaandeel 2007 ruim 40%). RR zelf heeft een conservatief programma-aanbod met nadruk op nieuws en religie. Het marktaandeel van RR komt vooral op het conto van pop/ rockzender RFM. Ook beschikt men over de jeugdzender Mega FM en over 7 regiostations (Vozes). In 2007 haalden de radiozenders van Media Capital/ PRISA samen rond 21% van het luisterpubliek binnen. Nieuws, praat en popzender Rádio Comercial van de groep zag haar marktaandeel in 2006 groeien naar 11%. De op de zuidelijke helft van Portugal gerichte regionale gouwe ouwe muziekzenders Rádio Clube Portuguĕs, Iberische popzender M80 en de muziekzenders Cidade FM en best Rock FM zijn ook van RR. De in Porto gevestigde regionale nieuwszender TSF- Rádio Noticias van de Lusomundo holding van PT Multimédia had in 2007 een marktaandeel van ruim 5% en richt zich op Noord-Portugal. De rest van de luistermarkt (20%) ging vooral naar lokale zenders.