Geschiedenis en huidige omroepstelsel

De Finse publieke omroep YLE (Yleisradio Oy) werd opgericht in 1926. Sinds 1957 zend ze ook TV programma’s uit. De omroep is vrijwel volledig eigendom van de overheid en is opgezet op dezelfde manier als de Britse BBC. De publieke omroep mag in Finland geen reclame uitzenden en uitzendingen niet laten sponsoren. Ze wordt betaald uit omroepbijdragen (± €210 p/j in 2006; de overheid bepaalt de hoogte) die worden aangevuld met belastinggeld. Na Sanoma WSOY en Alma media (die in Finland overigens ook op het commerciële mediaterrein actief zijn) is YLE qua omzet de 3^e mediaonderneming van Finland. In 2004 beschikte de omroep over 5 landelijke TV kanalen (5 analoge en 5 digitale, waaronder kanalen die ook in het Zweeds uitzenden met Finse ondertiteling), 5 landelijke radiostations (3 in het Fins/ Laps en 2 in het Zweeds) en 25 regioradiozenders (20 Fins en 5 Zweedstalige). In 1994 kwam er een aparte wet voor de YLE en de club heeft zendvergunning als staatsomroep. Ze kent wettelijk voorgeschreven minima qua zendtijd besteed aan nieuws en actualiteiten, sport en amusement etc. Ook moeten uitzendingen van de YLE voor boven de 16 na 9 uur ’s avonds plaatsvinden. Wel kunnen via de digitale radio en TV van de YLE groepen die in gespecialiseerde uitzendingen zijn geïnteresseerd steeds meer aan hun trekken komen.

Voor kabeluitzending gelden voor niemand vergunningen, maar commerciële uitzenders moeten zich wel laten registreren. Voor andere dan kabeluitzendingen moeten de commerciëlen tevens een eigen zendvergunning aanvragen. Reeds vanaf het begin (1957) bestaan publieke en commerciële TV naast elkaar. In 1985 kregen de eerste lokale commerciële radiozenders een vergunning en in 1997 volgde de 1^e landelijke commerciële radiozender. In 2006 telde men 77 commerciële radiozenders, waarvan een deel in buitenlandse handen was. Voor de Finse commerciëlen bepaalt de overheid advertentiequota (maximaal 11% van de uitzendtijd). Ook moeten ze minstens 25% Finse programma’s uitzenden. In 2004 waren er aan commerciële TV stations naast 2 analoge landelijke en 3 digitale landelijke zenders de nodige satelliet en kabelzenders. Radio en TV zenders in buitenlands eigendom mogen zelf weten hoeveel zendtijd ze aan reclame besteden en hoe ze hun zendtijd indelen. 

De Ålandseilanden regelen als autonoom Zweedstalig rijksdeel veel omroepaangelegenheden zelf. Men heeft een eigen publieke omroep (Ålands Radio/TV), een eigen commerciële TV zender (TV Åland) en 2 commerciële radiozenders (Radio Väst en Rix FM). De eilenden tellen zo’n 25.000 inwoners. Sinds 17/2-2006 wordt de oude domeinnaam voor de eilanden .aland.fin binnen 7 jaar volledig vervangen door .ax.

Volgens het jaarverslag over 2006 van de YLE werd in dat jaar door Finnen van 5 jaar en ouder per dag gemiddeld 2 uur en 41 minuten TV gekeken en 3 uur en 14 minuten naar de radio geluisterd. Het Finse statistische bureau gaf op dat tussen 1995 en 2005 bij Finnen van 10+ de TV kijktijd toenam van 140 naar 169 minuten (incl. video/DVD van 150 naar 183 minuten) en de radioluistertijd afnam van 219 naar 197 minuten. Het aandeel van de publieke omroep daalde, qua kijktijd van 47 naar 45% en qua luistertijd van 68 naar 50%.

Tv zenders: accenten en populariteit

In 2006 bestond het programma-aanbod  van de YLE TV in zijn totaliteit voor 26% uit nieuws en actualiteiten en voor een even groot deel uit informatieve uitzendingen. Verder viel 33% onder de noemer cultuur en 15% onder amusement. TV1 (kijkaandeel 2006: 22,4%) is gespecialiseerd in Fins drama, actualiteiten en amusement en bij TV2 (aandeel 19,8%) ligt de nadruk op nieuws, sport, amusement en kinderprogramma’s. Van de digitale kanalen van de publieke omroep zendt YLE-extra vooral live sport en amusement uit. YLE Teema legt zich toe op cultuur, onderwijs en wetenschap en YLE24 op nieuws en actualiteiten (samen 1,3%). YLE FST5 (1,8%) richt zich op Zweedstalig publiek. TV Finland, het internationale kanaal, zend compilaties uit van de uitzendingen van YLE en van de grootste commerciële zender MTV3. Deze zender (Mainos TV: reclame TV; sinds 2005 van het Zweedse Bonnier en Proventus) begon in 1957, zit sinds 1986 op het toen geopende 3^e net en heeft het hoogste kijkaandeel (ruim 29% in 2006). Naast Fins drama en nieuws zendt men Amerikaanse en Britse series en films uit. De commerciële zender Nelonen (naar het Finse nelna: 4) van Sanoma, die samen met aanhangsel JIM op kanaal 4 zit, had een kijkaandeel van bijna 12%. Bij het aanbod ligt de nadruk op Finse series en Amerikaanse en Europese import. De 3^e commerciële zender, sub TV van Bonnier en Proventus haalde met haar aanbod van import en Finse kult en nostalgie 4,6% van de kijkers binnen. MTV nordic en Eurosport kwamen beide op een kijkaandeel van rond 1%. Alle andere zenders trokken samen zo’n 7% van de kijkers. 

Tot de populairste TV programma’s behoren de uitzending van de viering van onafhankelijkheidsdag op 6 december en sportprogramma’s. Daarbij springen de ijshockeywedstrijden van het Finse nationale team er uit. In 2006 had de uitzending van de door Finland verloren Olympische ijshockeyfinale tussen Zweden en Finland de hoogste kijkdichtheid van het jaar (2,2 miljoen toestellen op ruim 5 miljoen inwoners). Tot de veel bekeken soapseries tijdens primetime behoort Salatut elämät (verborgen levens) op MTV3 over flatbewoners die elkaar in een buurtcafé ontmoeten. Het is de Finse variant op de Australische soap Neighbours. Nieuws en actualiteitenuitzendingen rond primetime trekken altijd al veel kijkers en eigentijdse programma’s als Big Brother en Idols doen het ook in Finland goed. Pirkka-Pekka Petelius is een TV persoonlijkheid die er uitspringt door zijn veelzijdigheid. Opvallend veel Finse TV acteurs en actrices hebben rollen gespeeld in James Bond films. De Dudesons (extreme Duudsonit in Finland) zijn 4 twintigers die elkaar al vanaf de basisschooltijd kennen. In 2001 kwamen ze voor het eerst in Finland op TV met een aaneenschakeling van even onnozele als komische en gevaarlijke stunts en experimenten. Ze pretendeerden dat die zich afspeelden in plaatsen als Las Vegas en op de Mount Everest, maar uit de opnames was duidelijk dat ze plaatsvonden bij hun geboorteplaats Seinäjöki. De Dudesons zijn sindsdien uitgezonden in meerdere EU landen (waaronder Nederland), de VS en Australië. Ook in eigen land blijven ze erg populair en in 2007 wonnen ze de Finse Oscar voor een door hen gemaakte film. Het feit dat Seinäjöki zich op het internet in het geheel niet wenst te presenteren als Dudeson pelgrimsoord o.i.d. is wellicht een mooi voorbeeld van Finse nuchterheid.

Radio

In 2006 bestond het programma-aanbod van de YLE radiozenders in zijn totaliteit voor 16% uit nieuws en actualiteiten en voor 9% uit informatieve uitzendingen, voor 19% uit cultuur voor 56% uit amusement (m.n. muziek). YLE zender radio Suomi werd het meest beluisterd (luisteraandeel 2006: 36%). In het programma-aanbod zit regionaal en landelijk nieuws, sport, amusement en contact en dienstverlening. Aan muziek zendt men vooral Finse en nationale tophits en nostalgische internationale pop uit. Bij Yleis radio 1 (luisteraandeel 2006: 9%) ligt de nadruk op cultuur, uitdieping van de actualiteit, klassieke muziek en jazz, folk, wereld en religieuze muziek. De andere 5 analoge, 2 digitale en 3 internationale zenders van YLE konden samen hooguit 4% van het luisterpubliek aan zich binden. Bij de 5 analoge kanalen zitten 2 Zweedstalige zenders (Radio Extrem en radio Vega) en 1 zender in de taal van de Lappen (Sámi Radio). De digitale zender Ylen Klassinen is de nationale klassieke zender. YLE radio Finland is het buitenlandkanaal. Men heeft programma’s in het Fins, Zweeds, Engels en Russisch op kortegolf, satelliet en internet. De meest beluisterde commerciële zender is de popmuziekzender voor 25 tot 45 jarigen Nova van Bonnier en Proventus (luisteraandeel 12%), gevolgd door de popzenders SBS Iskilmä (8%), NRJ (Fins acroniem voor energie) van de uit Frankrijk stammende en internationaal opererende NRJ groep en Sävel Radio (beide 4%). De SBS zender Uusi Kiss op Fm (3%) richt zich met klassieke en moderne popmuziek op de leeftijdsgroep tussen 15 en 35. In 2003 haalde Nova 35% van de omzet van de commerciële radiozenders binnen en SBS met 3 zenders 22%.