Feestdagen

Op http://www.slovakiasite.com/ onder customs and traditions en via slovakia.travel onder folklore/ traditions is veel info op te halen over vieringen. Slowakije kent naast 15 officiële feestdagen een 16tal herdenkingsdagen. De feestdagen zijn tevens vrije dagen en er vallen er 8 samen met roomse feestdagen (deels via een overeenkomst met het Vaticaan in 2001). De officiële feestdagen zijn nieuwjaarsdag, Driekoningen (6/1), Goede Vrijdag (de winkels zijn dan wel open), 1^e en 2^e Paasdag, 1 mei (dag van de arbeid), 8 mei (Bevrijdingsdag), 5 juli (Cyrillus en Methodiusdag), 29 augustus (opstand tegen de nazi’s in 1944; dodenherdenking), 1 september (stichting Slowaakse republiek in 1992), 15 september (OLV van smarten), 1 november (Allerheiligen), 17 november (vrijheid en democratiedag; viering start fluwelen revolutie in 1989), kerstavond (24 december) en de kerstdagen. De herdenkingsdagen verwijzen, op hervormingsdag (31 oktober) na, naar markeringspunten in de nationale geschiedenis. Buiten deze categorieën valt 1 april, ook in Slowakije een dag waarop men elkaar er tussen neemt. Verder zijn er de nodige folkloristische evenementen, want cultuur en folklore leven sterk in Slowakije (zie onder cultuur in engere zin). In Slowaakse vieringen zijn zowel christelijke als voorchristelijke elementen terug te vinden. Naast verjaardagen viert men vaak de naamdag, de dag die gewijd is aan de roomse heilige naar wie men is vernoemd. Zo is  2^e kerstdag de heiligendag van Stefanus en oudjaar de heiligendag van Silvester.

Winterfeesten

Op 6 decem­ber wordt Sin­terklaas (Svaty Mikulas) gevierd. Vrijwilligers verkleden zich daartoe als sinterklaas. Ze delen op scholen en in cultuurcentra en kerken lekkers en cadeautjes uit aan kleine kinderen en er worden Sinterklaasliedjes gezongen en gedichten voorgedragen. Ook zetten Slowaakse kleuters met Sinterklaas wel hun schoen; maar dan in de vensterbank in plaats van bij de kachel. Op 13 december wordt her en der op het platteland het St. Lucia in ere gehouden met optochten van in het wit geklede meisjes. Veel kerstmarkten beginnen in Slowakije in de week voor kerst, maar die van Bratislava begint al in november. Kerstbomen zijn erg populair en blijven staan tot Driekoningen. Behalve met versieringen en kaarsen worden ze opgetuigd met lekkers. De kerstviering (vianoce) duurt van 24 t/m 26 december met het accent op kerstavond (Štedrý deň). Ze begint dan met een kerstmaal ter versterking van de saamhorigheid dat veel regiovarianten kent. Soep, vis (meestal karper), erwten en pruimen maken er onderdeel van uit. Als smaakmaker dient vaak een speciale wafel met honing en soms knoflook (oplatka) en het maal wordt wel geopend met een appel die over de aanwezigen wordt verdeeld. Fruit of kerstkoekjes dienen als nagerecht. Na het kerstmaal worden cadeautjes uitgewisseld, waarbij kleine kinderen wordt verteld dat ze van het kindeke Jezus afkomstig zijn. Rond middernacht gaan velen naar de nachtmis. Net als elders zijn de kerstdagen echte familie en eetdagen met veel zoetsappigs op TV. Velen brengen de periode van kerst t/m de jaarwisseling door in een huisje in de bergen. Oud en nieuw wordt behalve met vuurwerk en toastende mensenmassa’s op pleinen ook wel gevierd met een Silvesterbal. Op Nieuwjaar hangt de vlag uit, want het is direct al de 1^e nationale feestdag (herdenking oprichting in 1993 van de Slowaakse republiek). Op 6 januari wordt in veel dor­pen Driekoningen gevierd door via een optocht door het dorp het Bijbelverhaal van het bezoek van de 3 wijzen aan het Christuskind na te spelen. Ook worden bij zo’n optocht de letters G.M.B (de initialen van de 3 wijzen) wel door geestelijken boven deurposten geschreven. 

Voorjaarsfeesten

De carnavalstijd (fasiangy) begint al na Driekoningen en bereikt haar hoogtepunt in de week voor Aswoensdag, 40 dagen voor Pasen. Bij carnavalsoptochten zijn dierenmaskers populair. In Slowakije wordt het carnaval afgesloten met een parodie op een begrafenis die eindigt met het verbranden van een contrabas (pochovávanie basy). Het begin van de vasten wordt door velen gezien als gelegenheid om iets op te geven (bijv. roken). Traditioneel zijn er tijdens de vasten geen dansfeesten, bruiloften en partijen. Wel wordt lokaal 2 weken voor Pasen als overgeleverde uiting van verlangen naar het voorjaar nog een Morena pop verbrand die de winter voorstelt. Bij de paasviering (veľkonočný) behoort onder meer het beschilderen van (lege) eieren (kraslice) en dit is in Slowakije tot een ware kunst verheven. Ook hoort er een paasdiner bij met veel vleeswaren, koekjes en gebak. Op 2^e Paasdag bestaan op het platteland gerituali­seerde spelvormen tussen de seksen (oblievacka: water gooien naar meisjes). Er zijn veel regio varianten. In plaats van water wordt bijv. wel parfum gebruikt en ook worden door jongens wel bundeltjes wilgentwijgen ge­vlochten tot een zweep (korbác) om de meisjes (al dan niet met ratels, in klederdracht en/of te paard) achterna te zitten om ze tikjes te verkopen (sibacka) en soms zelfs te “ontvoeren”. Eén en ander gaat gepaard met veel gejoel, gezang en bijv. accordeonmuziek en de meisjes moeten als beloning lekkers en borrels uitdelen. Ook zijn er streken waar de meisjes het de jongens op dinsdag na Pasen betaald kunnen zetten. In de communistische tijd was 1 mei de dag van de arbeid en deze werd gevierd met para­des. Na de onafhanke­lijkheid is de 1 meiviering weer meer lentefeest geworden. Vroeger zetten plattelandsjon­gens ’s nachts wel een meiboom op voor de deur van een meisje waar ze een meer dan nor­male belangstelling voor hadden. Nu is de actie veelal minder persoonlijk en beperkt tot een exemplaar op het dorpsplein. Bevrijdingsdag (8 mei) is een 2^e officiële feestdag in deze maand. Verder viert men op de 2^e zondag van mei Moederdag met cultuurevenementen en optredens van kinderen en artiesten. Daarnaast kent Slowakije een kinderdag op 1 juni. De schoolkinderen krijgen dan geen les en worden vermaakt met door scholen, gemeenten, instanties en particulieren georganiseerde (buiten)activiteiten en eetfestijnen.   

Zomer en herfstfeesten

In Slowakije wordt de midzomernacht op 23 en 24 juni her en der op het platteland nog gevierd met activiteiten rond een duidelijk zichtbaar feestvuur. Cyrillus en Methodius dag op 5 juli is de officiële feestdag gewijd aan de beide missionarissen die het land hebben gekerstend. Voor de Slowaken is 29 au­gustus dodenherdenkingsdag geworden doordat in 1944 op die datum een opstand tegen de Nazi’s bloedig werd neergeslagen. Sinds men op 1 september 1992 de eigen grondwet aannam is deze datum grondwetsdag. De dag wordt gevierd met folkloristische evenementen, een open dag van het parlement en het kasteel van Bratislava, popconcerten en lichtshows. In SK geldt Maria de moeder van Jezus als de nationale heilige en 15 september is de dag van “de maagd Ma­ria van de 7 droefhe­den”. Maria wordt bij deze gelegenheid afgebeeld met 7 dolken in haar hart die de 7 smarten voorstellen die ze om Jezus had. Het thema van deze viering is het behoud van waardigheid en medemenselijkheid bij confrontaties met verdriet. Op 1 november vindt de viering van Allerheiligen plaats met kerkgang en het aanroepen van de eigen naamheilige om hulp en bescherming te vragen. Ook wordt door velen op 1 en 2 november (Allerzielen) met bloemen, kransen en kaarsen speciale aandacht besteed aan de graven van overleden familieleden. De herdenking van de fluwelen revolutie die het einde van het communistische tijdperk inluidde valt op 17 november. Op deze dag wordt tevens een studentenopstand tegen de Nazi bezetting van 1939 herdacht. Net als in de voormalige DDR komt in Slowakije heimwee voor naar “de vleespotten ven de Sovjet tijd”, zodat sommigen dan een Slowaakse variant op een Ostalgiefeestje vieren.

Legenden en (anti)helden

Een bekende Slowaakse mythe voert de 9^e eeuwse Moravische koning Svätopluk I op om het thema eendracht maakt macht plastisch te verduidelijken. Volgens de overlevering gaf hij op zijn sterfbed aan zijn 3 zonen, die de erfenis van zijn rijk betwistten, om beurten een bundeltje van 3 twijgen om te breken. Dat lukte geen van hen, maar toen hij hen ieder één twijg gaf lukte het wel. Ondanks deze hint werd zijn koninkrijk onder zijn 3 zonen verdeeld. Daardoor konden de Hongaren het veroveren en die bleven nog lang aan de macht. Slowakije telt een 100tal echte kastelen, allemaal met een eigen verhaal. Hardvochtigheid, machtsmisbruik, wraak, verraad en onbereikbare of tegen een wel erg hoge prijs bereikbare geliefden vormen daarin belangrijke thema’s. Slowakije kent een eigen Robin Hood figuur (Juraj Jánošik: 1688-1713) die uiteraard stal van de rijken en gaf aan de armen. Hij heeft zijn nobele levenswandel moeten bekopen met een voortijdig verscheiden door toedoen van gedupeer­den. Nadien werd hij een inspiratiebron voor veel Slowaakse kunstenaars. Aan veel kastelen zijn musea verbonden, dik­wijls met een mid­deleeuwse martelkamer. Een wel erg excentrieke dame uit de Slowaakse geschiedenis is gravin Erzsébeth Bathory (1560-1614). Zij woonde in het Šachtice kasteel bij Trenšin en hield een dagboek bij. Daarin staat dat ze als verjongingskuur baadde in het bloed van welgeteld 612 jonge maagden die ze eerst dood liet marte­len. Ze eindigde haar leven in gevan­genschap en stond model voor de vrouwelijke Dracula figuur in griezelfilms. Maria Ďuričková is een schrijfster over Slowaakse mythologie.