Algemene en regionale feestdagen

In het VK worden alle feestdagen “bank holidays” genoemd omdat de banken dan dicht zijn. Feestda­gen die bij toeval op een zondag vallen worden gecompenseerd met een extra bank holi­day. Slechts de eerste en laatste maandag van mei en de laatste maandag van augustus (in Schotland de 1^e maandag) zijn echter officiële vrije dagen waarop banksluiting de enige directe aanleiding is. Bank holidays die in het hele VK worden ge­vierd zijn nieuwjaarsdag, Goede Vrijdag en Pasen, 1 mei en 1^e en 2^e kerstdag. In het VK en Ierland en een aantal gemenebestlanden leeft de viering van Halloween op 31 oktober nog sterk. De oorsprong ervan ligt bij het Iers Keltische Sam­hain festival. De viering werd in 835 door de Roomse kerk overgenomen en omgedoopt tot Allerheiligen. Veel voorkomende elementen ervan in het VK en Noord-Ierland zijn lampions van een pompoen, biet of koolraap (jack-o-lantern), kinderen die acteren of zin­gen in ruil voor snoepgoed, vreugdevuren, vuurwerk en griezelige maskers en uitdossin­gen. Als eigen feestdagen (die overigens geen officiële vrije dagen zijn) kent Engeland Guy Falkes Night (5 november), de dodenherdenking (11 november), de sinds kort inge­voerde nationale feestdag (St. George dag) op 23 april (die niet echt aan wil slaan) en koninginnedag in juni. Wales kent als nationale feestdag St. Davids dag op 1 maart (evenmin een officiële vrije dag). In Noord Ierland wordt op 17 maart het Ierse St. Patrick gevierd. Fanatieke protestanten vieren op 12 juli de vanwege zijn marsen berucht gewor­den orangistendag. Schotland kent als eigen feestdagen een nieuwjaarsvie­ring op 1 en 2 januari (officiële vrije dagen), Robert Burns dag op 25 januari en St. Andrews dag op 30 november.

Kerst en Pasen

Rond de kerst worden er in kerken door koren kerstliederen gezon­gen en willekeu­rige groepjes mensen heffen soms gewoon op straat een kersthymne aan. Het ophangen van mistletoe of maretak waar geliefden elkaar onder mogen kussen is een oeroud voor­christelijke Brits midwintergebruik dat in de 18^e eeuw weer opleefde. Op kerstavond wor­den er pakjes gelegd onder de kerstboom en kinderen hangen kousen en kussenslopen aan het voeteneind van hun bed. De volgende ochtend vinden ze daar cadeautjes in van “Father Christmas” (de Engelse benaming voor de kerstman). Velen gaan op 1^e kerstdag naar de ochtendkerkdienst en er wordt ook wel geluisterd naar de kerstboodschap van de koningin op radio of tv. Op de middag of avond volgt dan het kerstdiner met geroosterde kalkoen, gans of rundvlees en een kerstpudding met vrucht­jes, noten en geflambeerde cognac. Het carnaval is in het VK niet erg ingeburgerd, maar men kent op de dinsdag in de vastenweek (41 dagen voor Paaszondag) wel een pannenkoekendag. Dan worden er meer pannenkoeken gegeten dan normaal en er zijn plaatselijk pannenkoekenraces. Daarbij moeten de deelnemers hardlopend 3 keer een pannenkoek keren in de pan. Bij de Paastradities behoort naast kerkgang het be­schilderen van eieren, het bakken van een krentenbrood of geglazuurde broodjes met een kruis erop (cross buns) en een Paas­diner; vaak met lamsbout. Ook worden cakes gebakken in de vorm van een konijn of met een afbeelding van een konijn (bunny cakes). Vooral in het noorden van het VK houdt men op veel plaatsen wedstrijden eirollen, vaak van een heuvel af. Degenen wiens ei het verst komt heeft gewonnen. Eieren en de paashaas zijn beide voorchristelijke vrucht­baarheidssymbolen en het kruis symboliseert oorspronkelijk de 4 maanfasen. Ook zijn er hier en daar Paasoptochten waarbij men speciale mutsen of hoeden draagt. Met kinderen doet men vaak wedstrijden in het maken van Paasmutsen of hoeden.

Engelse tradities; koninginnedag en Guy Fawkes night

In Engeland kent men, net in Nederland, een koninginnedag die niet op de verjaardag van de ko­ningin valt. Ze valt op een zaterdag rond half juni en wordt gevierd met een optocht, de “trooping of the colour”, die wel een miljoen toeschouwers trekt. Op Guy Fawkes Night wordt in Engeland een in 1605 verijdeld plan herdacht van de roomse Guy Fawkes om het Engelse parlementsgebouw op te blazen. Kinderen maken dan een pop die Guy Fawkes uitbeeldt en vroegen in het verleden aan buurtgenoten om “a penny for the guy” (nu vragen ze meer). Van het aldus verzamelde geld wordt vuurwerk gekocht en de pop wordt boven op een brandstapel gezet en verbrand. Ook is er op veel plaatsen vuurwerk. Guy Fawkes day wordt ook gevierd in een aantal Gemene­bestlanden. Bijna een week later, op de zondag rond 11 november, is het in Engeland dodenherdenking. Men draagt dan een rode papieren klaproos als herin­nering aan de bloemen die in de 1^e wereldoorlog op begraafplaatsen groeiden. Ook zijn er op deze dag exposities, kerkdiensten en herdenkingsbijeenkomsten en om 11.11 v.m. is er 2 minuten stilte.

Schotse tradities

Doordat de Schotse cultuur een tijdlang door de Engelsen is onderdrukt, is ook een deel van het bevolkingsregister verloren gegaan. Daarom proberen Schotten (ook in­dien geëmigreerd) vaak via hun stamboom te traceren bij welke familieclan ze horen. De clans houden s’zomers bijeenkom­sten. Vroeger werden er vaak verhalen verteld. Ook nu nog vervullen traditionele doedelzakmu­ziek en dito voedsel, squaredansen en spelen een belangrijke rol. Bij het squaredansen toept een “caller” om welke variaties er aan de beurt zijn. Bij informele familiebijeenkomsten ceilidhs (spreek uit: keeliiz) dragen de mannen de kilt (wollen Schotse rok) in de kleuren van hun clan; tezamen met bijbehorende met paarden­haar versierde tas (de sporran) en baret (de glengarry). De Schotse ruit in de uiteenlopende clankleurcombinaties is te koop in zgn. tartanwinkels. In de Hooglanden zijn reünies van familieclans en in augustus herbergt Edinburg sinds 1950 een internationaal cultuurfestival. Gedurende 3 weken vinden daar meer dan 1600 optredens plaats in de vorm van een taptoe, theater, muziek, opera, ko­medi­anten, kunsttentoonstellingen, films etc. Iedere herfst wordt er op wisselende loca­ties in Schotland een gaelic festival gehouden met wedstrijden in de beheersing van het gaelic en in Schotse zang, dans en volksmuziek (accordeons, violen en doedelzakken). Veel meer plaatsen in Schotland kennen zomerse festivals.

In Schotland wordt 2^e kerstdag niet gevierd. Dat wordt gecompenseerd met de 2daagse nieuwjaarsviering die Hogmanay heet. Dit Schotse gebruik stamt uit Noor­wegen. Omdat Schotland op dezelfde geografische breedte ligt als Zuid-Scandinavië is het er op de kortste dag rond 21 december hooguit 6 uur lang licht en met nieuwjaar viert men het eerste lengen der dagen om de moed er in te houden. Op deze dagen wilde men vroeger schoon schip maken door oude schulden te vereffenen en het huis schoon te maken. Vlak voor middernacht werd de as uit de haard gepookt en naar buiten gebracht. Daarna dronk men een glaasje whisky (dram) met sprits en “black bun”; een baksel met rozijnen, bessen, amandelen, gember, kaneel en melk. Ook wachtte men op de komst van de “first foot”; de eerste bezoeker. De overlevering wilde dat een lange donkere man die eten en een steenkooltje (voor de warmte) meenam het meeste geluk bracht. Voor zijn gift kreeg hij van een gulle gastheer een dram of 2 re­tour. Thans is oud en nieuw bij uitstek een avond voor drinken en gezelligheid. In Edinburgh en Glasgow gaat men met de jaarwisseling massaal de straat op om arm in arm het “Auld Lang Syne” (de bekendste doedelzakmelodie die er bestaat) te zingen. De viering van Burns night op 25 januari is ingesteld ter ere van de Schotse poëet Robert Burns, Volgens de traditie eet men dan haggis; een met gestoomde groente en orgaan­vlees gevulde schapenmaag.

Folkloristische (anti)helden

Het VK kent een zeer rijke mythologie met een keur aan helden, creaturen en monsters. De legenden waarin helden figureren worden wel samengevat onder de noemer matter of Britain. In een grijs verleden, waarin op de Britse eilanden losse stammen leefden die elkaar bij tijden het leven zuur maakten, moesten ze een gevoel van saamhorigheid en nationaal besef creëren. Veel legenden kennen een Keltische oorsprong. Zo duikt de bijbelse figuur Magog, een afstammeling van Noach die met zijn ark de zondvloed overleefde, behalve in de joodse en hindoe mythologie en de Koran ook op in de mythologie van Goten, Magyaren en Kelten. Het zondvloedverhaal is veel ouder dan de bijbel. Het zou ontstaan zijn toen relatief kort na de laatste ijstijd door de stijgende zeespiegel de Bosporus doorbrak en de Zwarte zee zich vormde. Naar verluidt (bijv op National Geographic TV) zijn de Kelten het volk dat bij deze doorbraak op drift raakte. De Kelten trokken heel Europa door en kwamen vanaf 1000 v Chr. uiteindelijk ook op de Britse en Ierse eilanden terecht. Sommige Keltische stammen (waaronder Britse stammen) claimden dat ze van Magog afstammen. Het land Gog van een kleinzoon van Magog zou verwijzen naar de Britse eilanden. Legendarische koningen en ridders vervullen in de mythen van de Britse eilanden de hoofdrol. Zo wil de overlevering dat de 1^e Britse koning Brutus heette en de kleinzoon was van de Trojaanse held Aeneas. Een andere legendarische koning is King Leir. Deze figuur was gebaseerd op de Keltische zeegod Llyr en werd een inspiratiebron voor de King Lear van Shakespeare.

Veel oude mythen staan opgetekend in het in 1136 uitgekomen boek over Britse koningen van Geoffry of Monmouth. De bekendste daarvan zijn die over de legendarische King Arthur, die in de 6^e eeuw de Britten zou hebben verdedigd tegen Saksische invasies en een groot rijk zou hebben gesticht. Zowel de figuur zelf als de verhalen er omheen zijn echter een creatie uit epische verdichting (uiteenlopende feiten en figuren uit verschillende tijden en verhalen in één verhaal verenigd). Belangrijke thema’s zijn de ondergang van de woonplaats Camelot van koning Arthur door fatale fouten van hemzelf en zijn meest vertrouwde ridder Lancelot (die een affaire kreeg met de vrouw van Arthur) en de zoektocht van de 22 ridders van de ronde tafel naar de heilige graal. Daarbij oogstten sommige ridders wel en andere geen succes. De mythes zijn ook opgevat als leidraad voor het omgaan met menselijke zwakheden en spirituele groei. 

De term Beowulf verwijst zowel naar een episch gedicht uit de 11^e eeuw als naar een  Scandinavisch gekleurde heldenfiguur. De invasies van Angelsaksen en Vikingen hebben in het VK hun sporen achtergelaten. Hun cultuur werd zelfs dominant en betekende een vervanging van de masculiene en benauwend normatieve en hiërarchische Keltische cultuur door een machocultuur van individualisme, vrijgevochtenheid en willekeur. Een voorbeeld van een held met Angelsaksische wortels is Robin Hood. Hij werd wereldwijd bekend als degene die van de rijken stal om aan de armen te geven. Dit is echter een gevolg van de epische verdichting die m.n optrad via films die over hem werden gemaakt. In het echt leefde de figuur waar de mythevorming grotendeels op is gebaseerd in de 14^e eeuw een vrijgevochten en egoïstisch leven in het woud rond Nottingham. Hij kon zich dat veroorloven omdat hij vanwege familiebezittingen niet hoefde te werken. Hooguit deed hij iets aan herverdeling van wild omdat hij de jachtverboden van de adel aan zijn laars lapte, maar daarbij speelden inkomen of bezit van begunstigden geen rol van betekenis. Aan Robin Hood werden vooral in het verleden veel jaarmarkten gewijd. Hij werd zo populair omdat hij voor doorsnee Engelsen een verpersoonlijking werd van het kunnen overleven buiten de standenmaatschappij.

Een belangrijke Schotse held is de 13^e eeuwse vrijheidsstrijder William Wallace. Hij zou zijn verzet tegen de Engelsen zijn begonnen toen Engelse soldaten zijn zelf gevangen vis opeisten en geen genoegen namen met zijn redelijk aanbod om de helft te overhandigen. Zijn leven werd (uiteraard met de nodige epische verdichting) vereeuwigd door diverse Schotse schrijvers en via de film Braveheart. Mythische Britse helden vormden door de tijd heen een inspiratiebron voor beeldende kunstenaars, literatoren en film en TV producenten die er ook weer hun eigen fantasie op loslieten. De stereotype heldenfiguur van de westerse wereld raakte hierdoor behept met het typisch Britse individualistische en vrijgevochten waarde en normenpatroon waarin à la Tarzan, James Bond en Batman mannen nog echte mannen zijn opdat vrouwen nog echte vrouwen kunnen zijn.