Feestdagen en folklore

Persoongebonden hoogtijdagen

In Finland worden zowel verjaardagen als naamdagen (nimipäivä; de dag gewijd aan de eigen naam) in ere gehouden. Naamdagen worden vaker gevierd dan verjaardagen. Alleen nieuwjaarsdag, 29 februari en eerste kerstdag zijn geen naamdag. Finnen gaan erg weinig naar de kerk, maar het markeren van levensfasen met kerkelijke rituelen rond doop, belijdenis, huwelijk en overlijden is veel gebruikelijker dan in NL en het volksdeel dat erediensten bij zulke gelegenheden belangrijk vindt is tussen 1990 en 2000 nog flink gegroeid (zie onder religie voor cijfers). Eén en ander wordt veelal voorbereid in een persoonlijk gesprek met de pastor. Na de kerkelijke plechtigheid volgt een samenzijn met familie en vrienden. De meeste baby’s worden gedoopt binnen 2 maanden na de geboorte, maar de Finse kerk staat het bijv. ook toe bij volwassenen. Bij de doop moeten 2 getuigen (peetouders) aanwezig zijn en de plechtigheid kan ook thuis plaatsvinden. Kinderen doen tussen hun 15e en 18e groepsgewijs belijdenis. Dit wordt bijna altijd voorbereid in een (zomer)kamp. Als het zover is gaat men in het wit gekleed in processie de kerk binnen met een kruisdrager voorop, gevolgd door kaarsendragers, de kandidaten en catechisanten en de voorganger als laatste. In de Finse lutherse kerk is belijdenis doen geen voorwaarde voor deelname aan het avondmaal, maar wel voor peetouderschap en huwelijk. In navolging van Zweden krijgen jongeren nadat ze zijn geslaagd voor het eindexamen sinds 1870 een studentenpet. Deze heeft in Finland een embleem met de lier van Apollo, het logo van de universiteit van Helsinki. Vroeger was dit bij Zweedstalige studenten het grootst en bij sterk nationalistisch Finse studenten het kleinst (de kleine overheersen thans). De petten lijken op een kapiteinspet en zijn doorgaans van boven wit met een zwarte rand en klep. Aan kleurdetails, uitvoering en eventuele pompon versieringen is te zien waar de studenten vandaan komen. Thans worden de petten vooral gedragen door eerstejaars en bij bijzondere gelegenheden.

Op http://www.uta.fi/FAST/US7/PAPS/sh-bride.html is een onderzoeksverslag te vinden over huwelijksgebruiken in Finland. In het land is men vanaf 18 jaar volwassen en dus vrij om relaties aan te gaan zonder toestemming van ouders. Veel stellen wonen eerst samen en gaan pas trouwen als ze kinderen willen. Voor het overige komt het voorstel om te trouwen bij voorkeur van de man, maar de vrouw mag vooraf duidelijke hints geven. Een aanzoek wordt onder 4 ogen en niet in het publiek gedaan (dat zou bij veel Finnen maar gêne oproepen, want in Finland is net als in NL een maaiveld waar men niet boven uitsteekt norm). Verder geeft het paar het besluit door aan ouders, naaste familie en vrienden (de uitgebreide familie speelt in Finland geen grote rol). Verloven komt meer voor dan in NL. Het stel koopt pas na hun besluit voor beiden een ring. Er volgt dan een verlovingsfeestje met familie en vrienden waarbij het vaak praktische uitzetachtige cadeaus krijgt. Een huwelijk wordt door de kerk tevoren aangekondigd (het paar mag kiezen of dat vanaf de kansel of alleen in een kerkblaadje gebeurt) en dat wordt vaak in besloten kring gevierd. De aankondiging verschijnt tevens in de krant, m.n. bij niet christelijke paren. Ook stellen van 2 christelijke geloven kunnen voor de kerk trouwen. Bij één partner van een niet christelijk geloof kan na een burgerlijk huwelijk alsnog een Lutherse inzegening volgen. Ruim een derde van de huwelijken kent een burgerlijke component. Voor het huwelijk wordt o.m. onderzocht of de partners al 18 zijn en of ze geen naaste familie zijn (neef nicht huwelijken mogen wel in Finland). Ook moeten ze kiezen of ze hun eigen achternaam houden of die van de partner aannemen.

De meeste trouwerijen zijn op zaterdag met een vrijgezellenfeest op de vrijdag vooraf. Bij een burgerlijk huwelijk laat men de ambtenaar of rechter steeds vaker opdraven op de plaats van receptie, ook omdat hun bureau alleen op werkdagen open is. Traditioneel loopt bij de kerkdienst het paar hand in hand of gearmd naar de kansel, maar andere vormen komen er meer in. Bruid en bruidegom nemen beide een getuige van het eigen geslacht mee. Het kussen van bruid door bruidegom is geen onderdeel van de kerkelijke plechtigheid. Dit ritueel is bedoeld om aan te geven dat de bruid van nu af los van haar vaders toestemming een man mag zoenen en noord Europese vrouwen hebben daar lak aan omdat ze geëmancipeerd zijn. Zo houdt bij de receptie in Finland ook de bruid of een vrouwelijk familielid vaak een toespraakje. Het pas getrouwde paar snijdt als eerste de bruiloftstaart aan om elkaar een stukje op te voeren, maar bruiloftsgasten duwen elkaar  daarna geen taart in het gezicht zoals in de VS wel gebeurt. Bij de receptie is een Scandinavisch lopend buffet gebruikelijk en er is een dansorkestje aanwezig dat aan het begin langzame walsen speelt. De eerste wals danst het bruidspaar alleen. Naarmate het feest vordert wordt de muziek sneller en meer eigentijds. Typisch Fins is dat de bruid of één van haar ouders plotseling door getuigen van de bruidegom kan zijn ontvoerd. Met een liedje, gedichtje of kleine inzamelingsactie kan de bruidegom dit rechtzetten.

Ook begrafenissen/crematies zijn meestal op zaterdag. Het begrafenisbureau van de plaatselijke parochie voorziet in de uitvoering. De begrafeniskleur is donker, maar niet perse zwart. De dragers zijn familie of vrienden etc. van de overledene met de meest nabije nabestaanden voorop. Uiteraard lopen deze ook voorop in de stoet. Er is meestal een cantor (voorzanger) bij de dienst aanwezig. Het leggen van bloemen etc. kan na de dienst in de kapel of bij het graf. In de kapel wordt de bloemlegging besloten met gezang en een uitnodiging om mee te gaan naar het graf. Bij het graf worden namen genoemd van degenen die bloemen legden, eventueel met een gedenkfrase op hun condoleance bericht. Na de bloem/ kranslegging volgt een korte stilte. Bij de herdenkingsdienst is een foto van de overledene met bloemen en een kaars ervoor aanwezig. Na afloop volgt een woord van dank van een nabestaande. Bij een begrafenis kan ook worden gevlagd. Tot het eind van de ceremonie hangt de vlag dan halfstok en daarna wordt hij op volle hoogte gehesen. De bijeenkomst na de begrafenis bij iemand thuis is veelal ingetogen. Het herdenken van de doden op Allerheiligen is in Finland gebruikelijker dan in NL.

Vrije en speciale dagen

O.m. via http://en.wikipedia.org/wiki/Public_holidays_in_Finland is info te vinden over vieringen en tradities. Op http://finland.fi/public/ staat het nodige onder life. De meeste feest­dagen vallen in lente en voorzomer en tussen de late herfst en Nieuwjaar. Finland kent 13 officiële christelijke en niet christelijke feestdagen. Het Finse parlement (want dat gaat er over) heeft een aantal feestdagen met een vaste datum verschoven naar de zaterdag erna. Ze leveren dan dus geen vrije werkdag meer op. Wel zijn een aantal vrijdagen ervoor een hele of halve vrij dag. Op deze dagen zijn, anders dan op zon en feestdagen, de winkels open en is de dienstregeling in het openbaar vervoer normaal. De christelijke feestdagen zijn Nieuwjaar, Driekoningen (6 januari), Goede vrijdag, 1e en 2e Paasdag, Hemelvaart, 1e Pinksterdag, Midzomer (zaterdag voor 26 juni), Allerheiligen (zaterdag voor 6 november) en 1e en 2e kerstdag. Als niet christelijke feestdagen gelden 1 mei (dag van de arbeid) en Onafhankelijkheidsdag (6 december). De vrijdag voor midzomerzaterdag en 24 december zijn vrije dagen. Verder zijn de vrijdag voor Driekoningen, Pinkster en Allerheiligen, witte donderdag (voor goede vrijdag), de dag voor 1 mei (Walpurgus viering, zie verderop) en Oudjaar halve vrije dagen. Op de vrijdag na Hemelvaart nemen velen een snipperdag op. Vrije tijd wordt in Finland belangrijker gevonden dan in de meeste andere EU landen. De kerstviering  en het midzomerfeest zijn de jaarlijkse hoogtepunten. Dat is zo gegroeid door het extreme dagritme in dit meest noordelijke land van de EU. Daarom wordt aan het allereerste lengen van de wel erg kort daglichtperiode (voor zover aanwezig) vlak na midwinter en het vrijwel het hele etmaal durende daglicht van midzomer uitvoerig aandacht besteed.

Op http://www.finnguide.fi/calendar/ is over alle vieringen wat info te vinden, o.m. over recepten die er traditioneel aan worden gekoppeld (dat laatste gebeurt veel in Finland). Finland kent naast een feestdagenkalender een kalender van naamdagen. Sommige naamdagen stammen nog uit de roomse heiligenkalender en andere bijv. uit de Kalevala het nationale epos. De namen bij de naamdagen zijn vastgelegd in een kalender van het almanak bureau van de universiteit van Helsinki die om de 15 jaar wordt bijgewerkt. Ze kennen een Finstalige en een Zweedstalige versie. De Finse orthodoxe kerk hanteert voor naamdagen haar eigen heiligenkalender. Finland kent voor openbare gebouwen verplichte en aanbevolen vlaggendagen. De verplichte dagen zijn naast de nationale feestdagen 1 mei en 6 december 28 februari (Finse cultuur of Kalevala dag: gewijd aan het nationale epos), Moederdag (2e zondag van mei), 4 juni (militairendag en geboortedag van nationale held veldmaarschalk Mannerheim) en dagen waarop er verkiezingen zijn of de president wordt geïnaugureerd. Verder is het gewoonte geworden om de vlag uit te steken op 5 februari (geboortedag nationale poëet Runeberg), 19 maart (Minna Canth dag of dag van de sociale gelijkheid), 9 april (Finse taaldag, sterfdag van Bijbelvertaler Mikael Agricola en geboortedag van folklorist Elias Lönnrot die het nationale epos Kalevala samenstelde), 27 april (veteranendag), 12 mei (geboortedag staatsman Johan Vilhelm Snellman, 3e zondag van mei (dodenherdenking Finse burgeroorlog en WO II), 6 juli (zomerpoëzie dag, geboortedag dichter Eino Leino), 10 oktober (Finse literatuurdag, geboortedag schrijver Aleksis Kivi), 24 oktober (VN dag), 6 november (dag van de Zweedse identiteit) en de 2e zondag van november (Vaderdag). Op Runeberg dag en Eino Leino dag worden bijv. naar de literatoren vernoemde prijzen uitgereikt.

Late herfst en winterfeesten

Op de 1e zaterdag van november wordt traditioneel Allerheiligen (Pyhäinpäivä) in ere gehouden door het afgelopen jaar overleden intimi te herdenken via het branden van kaarsen in lantarentjes bij hun graf. Er is ook een kerkdienst waar o.m. de namen van degenen die in het afgelopen jaar in de parochie overleden worden voorgelezen. M.n. onder jongeren is de viering als griezelfeest in opkomst (het uit Amerika overgewaaide Halloween). De hele maand december staat (behoudens enkele intermezzo’s) in het teken van het advent. Men decoreert etalages, straten, pleinen en huizen uitbundig met kerstver­siering. Daarbij vallen in Finland o.m. de enorme hoeveelheid lampjes, elfjes en plastic sneeuwpoppen op. Vooral in Lapland maken ze er veel werk van, uiteraard met de Kerstman in het centrum omdat de overlevering wil dat hij daar vandaan komt. Vanuit de Finse overlevering zijn er parallellen tussen Kerstman en Sint. In de 4e eeuw kwam Sinterklaas als missionaris in koopmans­vermomming naar Finland en ontmoette hij daar via bemiddeling van de dwerg van Turku de Kerstman. Uit het vroegere Lapland is bekend dat gedurende de donkere diepvriesetmalen rond de midwinterdatum bezoek als cadeau werd gezien. Het schaarse bezoek vervoerde zich per door rendieren getrokken sleden en kroop nogal eens noodgedwon­gen naar binnen door het rookgat van het onderkomen van de gastheer omdat de ingang dicht­gevroren was. Naar verluidt heeft één en ander bijgedragen aan het ontstaan van de zwarte knecht van Sinterklaas. Voor de winterse toerist wil de hedendaagse Lap zich tegen betaling nog wel eens in zo’n arrenslee hijsen, maar voor zichzelf verkiest hij toch echt een sneeuwscooter. De tradities van kerstmarkten en kerst en nieuwjaarskaarten leven sterk in Finland. Het aftellen van de dagen na 1 december op een adventskalender (een luthers relikwie) is ook populair. Ze zijn er in allerlei varianten (velen maken ze zelf) en hebben gemeen dat er voor elke dag of elke zondag iets in of op zit wat er ’s ochtends uitgehaald mag worden. Bij kinderen is dat vaak snoepgoed en bij volwassenen bijv. een spreuk of foto. Ook brandt men wel kaarsen op een adventskrans om de weken of dagen tot kerst af te tellen. Kerstborrels (pikkujoulut) worden populairder en zijn er steeds vroeger. Advent en kerst vormen tevens de hoogtijperiode voor liefdadigheid en cadeautjes.

Sinds 1954 doneert Helsinki ieder jaar een kerstboom aan Brussel

De eerste onderbreking is onafhankelijkheiddag (6 december). Men ziet dan het blauwwit van de Finse vlag in vlaggen, decoraties van winkels en uitgestald gebak. Verder hebben veel huiskamers 2 kaarsen voor het raam, een oud symbool om aan te geven dat verzetslieden tegen onderdrukkers welkom zijn. Er zijn optredens van popgroepen en cabaretiers en de publieke omroep zendt de verfilming uit van de roman “De onbekende soldaat” van Väinö Linna. Onder de officiële festiviteiten vallen een vlagceremonie, een kerkdienst, bezoek aan monumenten uit WOII en het kasteelbal (Linnan Juhlat), een receptie in het paleis van de president vol hotemetoten en door de president uitgenodigde publiekscoryfeeën. Dit trekt steevast demonstranten die de verdrukten der aarde een stem willen geven. Uiteraard is ook dit alles op TV te volgen. De 2e onderbreking is de viering van het Lucia feest op de avond van 13 december, de naamdag van de heilige Lucia. Dit kinderfeest won na 1930 terrein vanuit Zweden via het Zweedstalige volksdeel en wordt ook onder de Finstaligen steeds populairder. Het drukt het bren­gen van licht in donkere dagen uit. De St. Lucia bruid, een wit gekleed meisje met een krans met brandende kaarsen op haar hoofd, vormt daarbij het middelpunt van een optocht van wit geklede meisjes die één brandende kaars vasthouden, speciale liedjes zingen en gemberkoeken in de vorm van een man of vrouw uitdelen. Sinds 1949 kiest men in de kathedraal van Helsinki een nationale Lucia bruid, maar overal willen meisjes maar wat graag worden gekozen tot Lucia bruid van bijv. hun school.

Kerst is bij uitstek een feest met intimi, familie en vrienden. Kersbomen raakten in Finland in de 19e eeuw in zwang. Tot de versiering behoren snoepgoed, uitgeknipte elfjes, sterren, Finse vlaggetjes, lampjes en appels (op de naamdagenkalender is 24 december Adam en Eva dag). Bij de kerstviering krijgt deze dag van kerstavond (Joulluaato) nadruk. Een Kerstvredesverklaring op een stadsplein behoort al sinds de middeleeuwen tot de tradities. Die in de oude hoofdstad Turku is het beroemdst. De plechtigheid wordt begonnen met het zingen van de hymne “een vaste burcht is onze God” (ook bij Nederlandse calvinisten welbekend), waarna de verklaring wordt voorgelezen van een perkamentrol. Vervolgens worden enkele nationalistisch liederen ten gehore gebracht door een trompetspeler. De verklaring geldt op veel plaatsen voor zowel  mensen als de dieren des wouds zodat ook die van een rustige kerst kunnen genieten (van de vogelen des hemels wordt niet gerept, maar de kerstgans is dan al geschoten). In de private sfeer is een kerstsauna voordat de avond valt een oude, maar nog levende, traditie. Het kerstmaal (joulupöytä, een Scandinavisch buffet met als Finse accenten ham en ovenschotels) volgt daarna (vanouds nadat de eerste sterren verschijnen). Na het eten komt de Kerstman (Joulupukki) cadeautjes brengen voor de kinderen. Net als sinterklaas vraagt hij bij aankomst of er geen stoute kinderen zijn en net als in NL zijn die er nooit. Tot de Noord Europese en Finse tradities behoort een kerkdienst om 6 uur ’s ochtends op 1e kerstdag (joulupäivä). Voor de rest geldt deze vooral als dag van rust, ontspanning en eten. Visites volgen vaak op 2e kerstdag. Een andere traditie is dan een tochtje met een arrenslee. Dit is zo gekomen doordat het de dag is van St. Stefanus, de patroonheilige van paarden en ruiters. Oud en nieuw (uudenvuodenaatto) wordt met familie en/of vrienden doorgebracht. Met oudjaar consumeert men uiteenlopende hapjes en drankjes. Net als elders vliegen Finnen elkaar om klokslag 12 om de hals en is er het geknal van vuurwerk en kurken van champagneflessen. Men wenst elkaar “Hyvää Uuttavuotta” toe. Typisch Fins Oegrisch is dat men elkaar daarna de toekomst voorspelt aan de hand van het patroon dat gesmolten tin laat zien. Nieuwjaarsdag is in Finland de naamdag van Jezus. Driekoningen (6 januari) is voor de Finse Lutherse kerk missiedag. Voor de Sami in heel Lapland geldt 6 februari als nationale dag.

Van Valentijn tot Midzomer

Valentijnsdag (14 februari) heet in Finland vriendendag. De dag heeft zo minder lading. Men is ook openlijk over afzenders (Finnen houden niet zo van stiekem en mysterieus). Van roomse invloeden op de Finse cultuur is weinig meer over. Gemaskerde optochten aan het begin van de roomse vastentijd (de 7e dinsdag voor Pasen) zijn er weinig. Sommigen gaan nog met het gezin sleetje rijden en na afloop erwtensoep eten met een slagroomsoes met amandelspijs en poedersuiker na. Ook in Finland doet men aan 1 april grappen. Het traditionele rijmpje dat er bij hoort, waarin verwerkt zit dat men rotte vis met modderwater toe krijgt, slaat op een aprilgrap uit de 18e eeuw. Op Palmzondag (de zondag voor Pasen) verzamelen de kinderen wilgenkatjes. Voor een deel worden ze op vaas gezet zodat ze met Pasen groot en pluizig zijn, maar een ander deel wordt versierd. Daarmee gaan kinderen verkleed als heks of tovenaar de deuren langs voor snoepgoed of muntjes in ruil voor een liedje of riedeltje en een tak. De traditie heeft zijn oorsprong in Karelië (nu deel van Rusland) en heeft orthodoxe wortels, maar de koppeling van Pasen aan heksen is ook oud Scandinavisch. Goede vrijdag heet in Finland/ Scandinavië lange vrijdag. Het lijden van christus werd vroeger op sobere wijze herdacht. Er mocht niet gelachen en nauwelijks gegeten worden. Ook nu is bij de kerkdienst het altaar zwart omfloerst en er zijn geen kerkklokken en orgels te horen. Wel zijn de scherpe kantjes er wat af. Zo is bijv. het oud lutherse gebruik om kinderen te kastijden met berkentwijgen om hen aan het lijden van christus te herinneren afgeschaft. Op Stille zaterdag valt een meer dan normale belangstelling voor Scandinavische buffetten te constateren.

Het Finse woord voor Pasen (Pääisiäinen) verwijst niet in de eerste plaats naar de opstanding van Christus, maar naar het verlost zijn van de vasten en dat doet aan aardse geneugten denken. Anders dan elders viert de Finse orthodoxe kerk Pasen op dezelfde dagen als de roomse en protestante kerken. In de Finse Paasviering zitten  orthodoxe elementen (in de orthodoxe kerken is Pasen het jaarlijkse hoogtepunt). Zo zijn lamsvlees (Lam Gods), kwarkdesserts en Russisch Paasbrood (kulitsa) onderdeel van het Paasmaal. De niet al te appetijtelijk ogende, gelatineachtige mämmi (een Paaspudding met room en suiker) is echter weer echt Fins. Verder vullen velen hun huiskamer met lente en vruchtbaarheidsymbolen; in Finland bloeiend raaigras, katjes, berkentwijgen en bolgewassen met chocolade-eitjes, vogeltjes en konijntjes. Ook het schilderen van eieren valt onder de tradities. Vroeger geloofde men dat rond Pasen heksen en kwade geesten rondwaarden. Om ze te verjagen maakte men Paasvuren. Aan de Botnische golfkust leeft hier en daar deze traditie nog. Walpurgisnacht (Vappu) de nacht voor 1 mei is in Finland een carnavalesk lente en studentenfeest. Er zijn markten, maskerades en groepspicknicks met bier en bubbeltjeswijn (groepen op grasvelden ziet men in het zomerhalfjaar überhaupt opvallend veel in Finse steden). Rond zessen wordt op een marktplein in Helsinki het vrouwelijk naakt van Havis Amanda bedekt en op veel andere marktpleinen worden beelden getooid met studentenpetten. Onder de traditie valt ook een studentikoos naïeve grap in een speciale editie van een komisch studentenblaadje van de Aalto universiteit van Helsinki(afwisselend Äpy en Jülkko). Deze komt bijv. uit op WC papier of de binnenkant van melkpakken of visblikjes. Het feesten gaat vaak erg lang door omdat 1 mei (dag van de arbeid) een vrije dag is. Er zijn dan manifestaties (marsen, demonstraties, toespraken en kampeersessies) van politieke partijen, bonden, kerken en studentenclubs. Ook gaan velen brunchen in een restaurant en/of opnieuw picknicken, soms op extravagante wijze. Men consumeert dan ondermeer tippaleipä (Finse frituurstukjes) met sima (zelfgestookte mede).

De viering van Moederdag (de 2e zondag van mei) leeft in Finland meer dan in NL. Traditioneel krijgen moeders bloemen, zelfgemaakte kaarten en ontbijt op bed. Ook familiebezoek en bezoek aan graven vallen onder de tradities en sinds 1946 worden moeders onderscheiden met de orde van de witte roos. Met Pinkster brengen, net als in NL, de meesten het lange weekend al dan niet georganiseerd buiten door. Ook doen veel jongeren geloofsbelijdenis. De viering van de langste dag (Juhannus, naar Johannes de Doper) valt officieel op de zaterdag voor 26 juni en de vrijdagavond daarvoor (Juhannus Aatto). Ze kan echter wel een week duren en kan worden gezien als Finse equivalent van de carnavalstijd. Rond die tijd wordt het bij helder weer ’s nachts nergens donker, in het zuiden hooguit wat schemerig. Huizen zijn versierd met bloemen en berkentakken. Velen gaan voor de gelegenheid naar een zomerhuisje (mökki) op het platteland, maar ook in de steden is de viering uitbundig met veel festivals. Overal valt het hoogtepunt op de vrijdagavond. Veel Zweedstalige Finnen dansen dan op traditionele muziek rond een met groen en bloemen versierde meiboom, maar de andere Finnen scharen zich rond een grote brandstapel (kokko) aan het water. Deze wordt tegen middernacht aangestoken. Het geheel gaat vaak vergezeld van traditionele Finse muziek, zang en dans en een barbecue en altijd van ongelimiteerde hoeveelheden drank. De keerzijde is dat er elk jaar weer een aantal stomdronken Finnen verdrinken doordat het zich aan het water afspeelt. Het voorchristelijke geloof dat op de nacht voor midzomer geesten etc. mensen plaagden of hun toekomst verhelderden is nog niet helemaal dood. Zo plukt menig pubermeisje geurige bloemen om onder het hoofdkussen te stoppen in de hoop dat ze in haar dromen haar toekomstige prins op het witte paard voor zich ziet.

Zomer en herfst

Tijdens het vervolg van de zomer is er, net als in NL, in het kader van de vakantietijd overal van alles te doen (zie ook onder toerisme en cultuur in engere zin). Op 27 juli is het al sinds de 17e eeuw op een aantal plaatsen luilakkendag. De laatste die daar dan uit bed komt krijgt een plens water over zich heen en in Nantaali bij Turku wordt een luilak de zee ingegooid. Tijdens de nazomer bouwen velen een traditioneel feestje rond het eten van rivierkreeftjes. Het seizoen waarin ze gevangen mogen worden loopt in Finland van 21 juli tot eind oktober. Het gebeuren vindt idealiter buiten plaats vanaf de avondschemering rond houten tafels met lampionnen en omdat de Finnen het associëren met ongegeneerd genieten duurt het vaak tot in de kleine uurtjes. Bij het diner worden borrels, bier, witte wijn en water gedronken. Men neemt een soepje of salade vooraf. De kreeftjes gaan vergezeld van stokbrood of geroosterd witbrood en dille en men eet fruittaart, ijs of een sorbet na. Er mag naar hartenlust bij worden geslobberd en geslurpt en voor mondstreek en vette vingers zijn water met citroensap en servetten onmisbaar. Ook tradities als het verzamelen van bessen (augustus) en bospaddenstoelen (augustus/ september) en jagen (oktober) vallen in deze periode en zijn nog springlevend,

Mythes, iconen en mentaliteit

In http://en.wikipedia.org/wiki/Culture_of_Finland is een lijst te vinden van Finse cultuuriconen (zie ook onder ligging en nationale symbolen). Binnen de EU deelt Finland haar Fins-Oegrische identiteit met Estland aan de overkant van de Finse golf. Het nationale epos de Kalevala is wellicht het belangrijkst, want de invloed ervan op deze identiteit en cultuur is overal terug te vinden. Het heldendicht is gebaseerd op overgeleverde liedjes en volksverhalen uit Karelië (nu deels van Rusland) die in de 19e eeuw zijn verzameld door folklorist Elia Lönnrot. Er zitten veel elementen in uit de voorchristelijke religie. De held Väinämöinen is eigenlijk zijn hele leven lang op zoek naar een vrouw, maar door alle lotgevallen die hij onderweg meemaakt komt dat er niet van. Ook de strijd om de Sampo, een wondervoorwerp dat voorspoed en welvaart brengt, speelt een hoofdrol. De sauna vormt tevens een uniek onderdeel van de identiteit. Finnen maken minstens eens in de week gebruik van deze reinigende zweethut voorziening en bij een verhuizing valt ze onder de topprioriteiten. De Fins-Oegrische talen kennen een apart woord met een spirituele bijbetekenis voor stoom die vrijkomt  door water op gloeiende haardstenen en de voorchristelijke religie onderscheidde al een speciale sauna geest. Gebruikelijk zijn 2 tot 3 rondes waarin de hitte van de sauna wordt afgewisseld met de koelte van water of zelfs sneeuw en ijs. Dit neemt een 1 tot 2 uur in beslag. Na afloop voelt men zich verrassend schoon. Gekleed in een sauna wordt om begrijpelijke redenen onhygiënisch gevonden. Men mag wel op een handdoek zitten om de billen niet aan de bankjes te branden (de bovenste zijn het heetst). In gezinsverband zijn sauna’s gemengd. Tieners willen op een gegeven moment los van hun ouders. Ze doen dan wel gemengd sauna’s in vertrouwd gezelschap, maar voor de rest is scheiding der geslachten gebruikelijk. In de zakensfeer is een uitnodiging voor een sauna een teken dat de Finse zakenpartner het contact positief waardeert en op een zakelijk vervolg aanstuurt. Deals worden in Finland wel gesloten in de sauna en na afloop beklonken.

Het Finse woord voor Kerstman Joulupukki verwijst naar de aloude traditie van oudere mannen in een bokkenpak die deuren langsgingen om de restjes van het Kerstmaal mee te vragen. In voorchristelijke religies van de regio vertegenwoordigde de midwinterbok  geesten van de duisternis en deze moesten worden bezworen. De Finnen zijn er van doordrongen dat achterstelling boosaardig kan maken en dat maakt emancipatie belangrijk. In de Noordse mythologie speelden vrouwen al een geëmancipeerde rol. De vrouwen emancipatie is in Finland in veel opzichten erg ver gevorderd, maar bijv. op het vlak van gelijke beloning voor werk loopt men nog achter. Om te emanciperen is lef, doorzetten, wilskracht en veerkracht in weerwil van omstandigheden nodig en daarvoor kent de Finse taal het woord sissu. De term is ethisch neutraal en kan ook slaan op oogkleppen. Wel staat betrouwbaarheid hoog in de Finse waardehiërarchie. “Een mens een mens, een woord een woord” zou een Finse uitdrukking kunnen zijn en de Finnen zijn volgens de CPI (Corruptie Perceptie Index) al jarenlang het minst corrupte volk ter wereld. In Noordse legenden spelen thema’s als bescheidenheid en waarin het kleine groot kan worden een voorname rol. Ook in Finland valt de eigenschap duidelijk binnen het waarden en normenpatroon. De Finnen hebben de term “talkoot” voor burenhulp, mantelzorg en helpen. Spontaan hulp aanbieden is gewoner dan in NL en de deelname aan vrijwilligerswerk staat vrijwel op hetzelfde pijl als in NL. Bij dit alles steken ook Finnen niet graag boven het maaiveld uit. Finnen staan bekend als zwijgzaam, maar kennen als enige volk binnen de EU een schreeuwgroep (Huutajat). Deze treedt veel op in het buitenland. Om het hart te luchten is ook het vol overgave uiten van een krachtterm bij tegenslag geoorloofd. De Finse taal telt er heel wat. Zo verwijst “Perkele” naar de donder die de god Ukko (Thor in de Noordse mythologie) met zijn hamer produceert. Ook wordt, gezien het aandeel koorleden, naar EU maatstaf veel gezongen.

In 2004 werd veldmaarschalk Carl Gustav Emil Mannerheim (1867-1951), de oorlogsheld uit de winteroorlog met Rusland die zich vlak voor WOII afspeelde, door het TV publiek gekozen tot grootste Fin. Onder zijn leiding werd het land niet overlopen door het grote Rusland. Finse piloten haalden bijv. bij bosjes Russische vliegtuigen neer. Van 1944-1946 was hij president van Finland. Hij versloeg zijn voorganger president Risto Ryti (president van 1940-1944) en de in zijn tijd immens populaire Urhi Kekkonen die 25 jaar lang het hoogste ambt bekleedde (1956-1981). De Zweedse bisschop van Britse komaf Hendrik van Uppsala, die de Finnen versloeg en Finland kerstende, is ooit gebombardeerd tot ’s lands patroonheilige. Zijn fictieve moordenaar, de soldaat Lalli werd echter 14e bij de grootste Fin verkiezing, maar bisschop Hendrik haalde de top100 niet eens.