Achtergronden, grote uitgevers en lezerschaponderzoek

Voordat in 1883 de 1^e krant in de eigen taal verscheen werden in Litouwen Poolstalige en Russische kranten gelezen. De oudste nog bestaande Poolstalige krant is de Kurier Wileński (Vilnius Bode). De krant werd in 1796 opgericht onder de naam Kurier Litewski en heeft sindsdien (met tussenpozen door sluiting vanwege Russische of Duitse bezettingen) bestaan onder één van beide namen. In 2007 kreeg de krant een aanklacht van de ethische commissie van de Litouwse journalistenbond wegens het verzieken van de verhoudingen tussen Polen en Litouwers. Dat was naar aanleiding van een in november 2006 verschenen artikel van de Poolse historicus Krzysztof Buchovski over hoe Polen tijdens de eerste onafhankelijkheid (1917-1940) tegen Litouwers aankeken. De 1^e krant in het Litouws Aušra (morgenstond) beleefde in 1883 en 1884 een 40tal edities. Net als haar opvolger Varpas (Bel) werd de krant gedrukt in de enclave rond Kaliningrad (toen het Oost-Pruisische Koningsbergen). De kranten werden door knygnešiai (boekensmokkelaars) de grens over gesmokkeld of in gesloten enveloppen verstuurd omdat de Russische bezetter geen Litouws (en al helemaal geen Litouws in het Latijnse schrift) duldde. De eerste legale Litouwstalige krant Vilniaus ?inios (Vilnius nieuws) verscheen tussen 1905 en 1909. Het blad hing geen geloofsrichting aan en was geen lang leven beschoren omdat het zowel liberale intellectuelen als roomse boeren van zich vervreemdde. Lietuvos Aidas (Litouwse Echo) was de grootste krant tijdens de 1^e onafhankelijkheid. De krant begon een 2^e leven in 1990, maar leidde na 2000 een kwijnend bestaan. Litouwen heeft sinds 1909 drie keer een politieke krant gekend die Lietuvos ?inios (Litouws nieuws) heetten. Nu is het de partijkrant van de sociaal democraten (oplage 19.000).

In de Sovjettijd waren de Russischtalige Sovietskaya Litva, de Litouwstalige Tiesa (waarheid) en de Poolstalige Czerwony Sztandar (rode standaard) grote kranten. Daarnaast was er bijv  het satirisch tijdschrift Šluota (bezem) dat ook nu nog bestaat. Kauno Diena (Kaunas dagblad; voorheen Kauno Tiesa: de Waarheid van Kaunas) uit deze periode is na de 2^e onafhankelijkheid in een behoorlijke oplage door blijven leven. De huidige grote kranten Lietuvos Rytas (Ochtendnieuws) en Respublica zijn opgericht rond 1990. Lietuvos Rytas sponsort de grootste basketbalclub van Litouwen. Respublica heeft een flinke Russischtalige editie. De in 2001 begonnen roddelkrant Vakaro Zinios (Avondnieuws) maakte een pijlsnelle opmars en hoort nu ook bij de grootste. Enkele grote persuitgevers zijn LR (Lietuvos Rytas op lrytas.lt) van G. Vainauskas (de krant en enkele grote tijdschriften), Respublica van Vitas Tomkus (de krant, TV tijdschriften, roddelbladen) en de met rond 10 titels grootste tijdschriftenuitgever ?urnalu Leidybos Grupe (?LG). Ze is voor tweederde eigendom van het Noorse Schibsted. Shibsted geeft ook de gratis krant 15 min uit. Het Noorse Orkla Press bezat tot december 2006 de grootste regiokrant Kauno Dienas. Lietuvos Spauda claimt de grootste periodiekenuitgever van Litouwen te zijn. In ieder geval is het met 600 kiosken de grootste distributeur.

Tussen 2002 en 2006 steeg volgens het lezerschap onderzoek van TNS Gallup het aandeel Litouwers tussen 15 en 75 jaar dat dagbladen las van 50,5 naar 56,1%. Het aandeel weekbladlezers ging sterker omhoog (van 54 naar 68%). Periodieken met een lagere verschijningfrequentie daalden tussen 2004 en 2006 licht in de belangstelling (van 50 naar 47%; bij tieners ligt de belangstelling hoger). Met dit alles kwam het totale bereik van de pers in 2006 op bijna 85% van de bevolkingsgroep. De actiefste lezers waren tussen 15 en 39 jaar oud en de trouwste lezers tussen 30 en 39 jaar. De groep tussen 20 en 49 las de meeste dagbladen en 60plussers lazen het minst. Op het platteland wordt minder gelezen dan in de stad, maar wel relatief veel tijdschriften. Kranten en tijdschriften worden het meest los verkocht.

Kranten

In 2006 kwamen volgens het Litouwse CBS (zoektermen: Lithuania statistics) in Litouwen 334 krantentitels uit in een totaaloplage per keer van 2,6 miljoen. Volgens de Litouwse pagina van het EJC verschenen er  311 titels in het Litouws, 18 in het Russisch en 4 in het Engels. Daarnaast bestonden er nog een paar kranten in een andere taal (ondermeer Duits en Jiddisch).  De krantendichtheid (107 per 1000 inwoners in 2004) is gering naar EU maatstaven. In 2006 stegen de oplagen van betaalde kranten met 1,5%. In 2005 lanceerde Shibsted aan de stranden van Palanga op 4 dagen per week de 1^e gratis krant 15 minuçių in een oplage van gemiddeld 85.000. Qua oplage is het nu de grootste krant van Litouwen en ze wordt verspreid in Vilnius, Kaunas en Klaipèda. Bij de top5 zitten 2 roddelkranten. In Litouwen komen op zondag geen kranten uit en het aantal dagbladtitels was erg klein (14 volgens het EJC). Sommige dagbladen hebben in weekenden een veel grotere oplage dan door de week. Zo ligt die van Lietuvos Rytas door de week op 40.000 en in het weekend wel 4 keer zo hoog. De zakenkrant Baltic Times is de grootste Engelstalige krant. In de tabel hieronder zijn de oplagen bij benadering. Bij die van Respublica is de Russischtalige editie meegerekend en bij de krant 15 minuten is de oplage verdeeld over de 3 grote steden. 

Grote landelijke dagbladen 2006/2007
Naam	Oplage	Uitgeversgroep	Aard/kleur
15 minuçių	104.000	Shibsted	Gratis krant
Lietuvos Rytas	60.000	Lietuvos Rytas	Liberaal, kwaliteit
Respublica	61.000	Respublicos grupe	Populistische roddel
Vakaro ?inios	56.000	Naujasis	Roddelkrant
Kauno Diena	39.000	Hermis capital	Grootste regiokrant
Verslo Zinios	10.000	Bonnier	Zakenkrant

Tijdschriften

In 2006 kwamen volgens het Litouwse CBS in Litouwen 566 periodieken uit, waaronder 449 tijdschrifttitels. Het aantal tijdschrifttitels is volgens deze bron tussen 1995 en 2006 meer dan verdubbeld en de jaaroplagen van alle periodieken samen zijn bijna verzevenvoudigd naar 68.8 miljoen. Qua aantal titels zit de groei vooral in gespecialiseerde maandelijkse tot jaarlijkse periodieken, maar qua oplagen stijgen de weekbladen het sterkst. De tijdschriften met de grootste oplagen zijn TV, vrouwen en puzzelbladen en gezondheidsmagazines. Volgens het EJC waren er 477 Litouwstalige, 9 Russischtalige, 34 Engelstalige en nog wat anderstalige titels (bijv Duits of Poolstalig of Jiddisch). In 2007 hadden volgens TNS bij de weekbladen het TV weeksupplement van Lietuvos Rytas TV Antena (oplage 168.000) en het dito supplement van Respublica TV publica het grootste lezersbereik. Het roddelblad ?monés van ?LG (oplage 142.000) steeg het snelst en kwam op een 3^e plaats. Stilius (oplage 77.000), het lifestyle supplement van Lietuvos Rytas, bezette een 4^e plek en het Russischtalige Ekspress Nedelia (weekexpres) stond 5^e. Het basketbalweekblad Krepsinus van LR (oplage 69.500) is het grootste sportblad. Bij de maandbladen had het meisjes tienerblad Panelè van UAB Express Leidyba het grootste bereik (er bestaat ook een mannenversie over auto’s), gevolgd door de vrouwenbladen Laima (oplage 24.000) van ?LG en Moteris. Het gezondheidsmagazine Medicina ir dar kai kas visiems kwam op de 4^e plaats en de Litouwse editie van Cosmopolitan stond 5^e. Het puzzelblad OHO scoorde hoog in deze groep bij beide geslachten. De meest populaire tijdschriften onder mannen waren auto en computerbladen als Keturi ratai, Kompiuterija (oplage 10.000) van LR  en Computer Bild..Ze haalden in 2006 de lezerbereik top10 van weekbladen en andere periodieken echter niet. Oplagen en adressen van uitgevers zijn (m.n in het Engels of Duits) moeilijk te vinden op internet en de zoekterm voor oplagebureau (Audit bureau Lithuania) biedt slechts een vreugdeloos resultaat.