Gedrukte media
Geschiedenis en achtergronden
In 1641 verscheen kort na de geslaagde opstand tegen de Spaanse overheersing het eerste nieuwsbulletin met regelmaat. Het betreffende hofkrantje heette voluit “Gazette waarin alle nieuws van overal dat door de maand heen aan het hof te horen was in samenhang wordt gebracht”. Het werd de voorloper van de weekkrant Gazeta de Lisboa, die voor het eerst verscheen in augustus 1715. Het bleef lang het enige door het hof toegestane nieuwsbulletin en stond tussen 1715 en 1760 onder redactie van José Freire de Monterroya Mascarenhas. Pas een week na de aardbeving van Lissabon van 1755 maakte de Gazette melding van de ramp. Dat kwam doordat het nieuws altijd van te voren zorgvuldig moest worden gecensureerd. Net als in deze Gazette wilden de diverse met de hand geschreven nieuwsbulletins uit de tijd (folheto zoals de Folheto de Lisboa die ook bekend stond als Mercurio de Lisboa of Mercurio historico de Lisboa) de actuele feiten in een historisch verband plaatsen. Mede om die reden werden er jaargangen van verzameld (Anno noticioso e historico).
Via de revolte van 1820 werden in de eerste grondwet perscensuur en inquisitie verboden en op 4 juli 1821 werd een eerste perswet gepubliceerd. Dit bracht de ontwikkeling van de pers in een stroomversnelling. In de roerige periode na 1820 verscheen in 1835 op het Azoreneiland São Miguel het eerste Portugese dagblad Açoriano Oriental. Klassieke titels die lang bestonden en reeds uitkwamen voor de val van de monarchie op 5 oktober 1910 zijn Diário de Noticias (1864, ook de eerste krant met kleine advertenties) en de 3 kranten uit Porto O Comércio do Porto (1854-2005), O Promeiro de Janeiro (1869) en Jornal de Noticias (1888, nu één van de best verkopende betaalde kranten). Jornal de Comercio (1853) en O Século (1881) werden kort na 1974 opgedoekt. Vanaf de eerste republiek tot aan het eind van de Nieuwe Staat van Salazar bestond perscensuur. Ook buitenlandse drukmedia werden nauwkeurig nageplozen en er werd veel uit verwijderd. In de laatste jaren van de dictatuur werd censuur eufemistisch betiteld als “onderzoek vooraf”. Het tolerantieniveau van de regering werd vanaf 1973 uitgetest in de door Francisco Pinto Balsemão opgerichte zaterdagkrant Expresso. Het blad is vergelijkbaar met het Amerikaanse weekblad Time en behoort nu tot de grootste in zijn soort. De persuitgever van de Nieuwe staat heette Sociedade Nacional de Tipografia. Ze gaf bijv O Século, Osévulo ilustrado, vida mundial en Mulger-Modas e Bordados uit; geschriften die eind 70er jaren van het toneel verdwenen. Het in 1953 opgerichte film en bioscoopbedrijf Lusomondo begon in de 80er jaren met het aankopen van kranten.
Na de Anjerrevolutie stond de pers aanvankelijk direct of indirect onder controle van de overheid. De meeste kranten en tijdschriften bleven wel gewoon doorbestaan zoals (naast de eerder beschreven titels) de kranten Republica en A Capital (1968-2005). Titels van voor de Anjerrevolutie die het op den duur niet volhielden waren bijv de avondkranten Diário de Lisboa (1921-1990) en Diário Popular (1942-1990) en de tijdschriften Opção en Flama. Na de anjerrevolutie was sprake van een explosie aan nieuwe kranten en tijdschriftentitels, maar veel daarvan was geen lang leven beschoren. Tot de nieuwe titels die het langer volhielden behoren de dagbladen Correio de Manhã (sinds 1979) en Tal & Qual (1980-2007), het vrouwenweekblad Maria (1978) en de weekbladen Semanario (1983) en O Independiente (1988-2006). Vanaf 1999 kwam sensatiekrant Correio de Manhã, die het meest wordt gelezen in het zuiden, als enige in beheer van de eigen journalisten. De toetreding van Portugal tot de EU in 1986 betekende mede een stimulans voor de economische en zakelijke pers, een trend die in de 90er jaren doorzette. Exame van Impresa is één van de grootste titels.
In deze periode werd de pers tevens geprivatiseerd. Zo werden belangrijke mediaconglomeraten als Media Capital (1988) en Cofina (1995) geboren en in 2000 nam Portugal telecom uitgever en distributeur Lusomondo over. De fusie van Impresa met Controljournal, het Zwitserse Edipresse en het Braziliaanse Grupo Abril kwam tot stand in 1989. De veranderende levensstijl creëerde ruimte voor gespecialiseerde consumententijdschriften als vrouwenbladen, glossy’s, society bladen, TV magazines en bladen over woninginrichting, reizen, computers, motorsport en gezondheid. Tot de nieuwkomers behoorden verder sensatiekrant 24 Horas (1989), kwaliteitskrant Publico (1990), weekblad Euronoticias en nieuwsmagazines Grande Reportagem (1989), Visão (sinds 1993 de vervanger van O Jornal) en Focus (1999). Bij de regionale en lokale pers werd de roomse kerk een hoofdspeler. Deze roomse kranten en bladen worden veel opgestuurd naar geëmigreerde Portugezen. De pers krijgt overheidssteun in de vorm van 55 tot 60% korting op portokosten en subsidies voor nieuwe technologie. Tussen 1998 en 2002 maakten bijna 1300 titels gebruik van het eerste en ruim 800 van het 2e. Deel 2 van het statistisch jaarboek 2005 van het Portugese statistische bureau INA (eind 2007 de nieuwste uitgave) maakte voor 2004 melding van 2064 persuitgaven. Daaronder waren 34 dagbladtitels (33 ochtendbladen, 12 landelijk) met een jaaroplage van 630 miljoen (voor ruim 70% in Lissabon e.o.). Daarvan werd 66% los en 12% aan abonnees verkocht. Volgens de gegeven van INA behaalden tijdschriften (revistas) een jaaroplage van bijna 201 miljoen (voor ruim 90% in Lissabon e.o., verkochte oplage 80%).
Kranten
Eind 2007 stonden op de Portugeestalige lijst van Wikipedia van kranten en tijdschriften op de tamelijk volledige krantenlijst 16 landelijke en 60 regionale krantentitels. Daartussen zaten 30 dagbladen (waaronder 3 gratis kranten) en 42 weekkranten. Verder stonden er 9 tweewekelijkse kranten in de lijst. De lijst loopt echter wat achter doordat in Portugal de gratis kranten de laatste tijd als paddestoelen de grond uitschieten. Daardoor zijn een aantal betaalde kranten die al erg lang bestonden recentelijk gestopt. A Capital en Comercio do Porto (uit 1854) gaven er in 2005 de brui aan, de krant Independiente stopte in september 2006 en Tal & Qual een jaar later. De gratis krantenrage begon in 1996 met de uitgave van Jornal da Região door Impresa. Er volgden 14 regionale edities. In 2007 verscheen de krant in Portugal als weekkrant op 6 plaatsen in een totaaloplage van 220.000. Ze kreeg in 2004 concurrentie van Destak van Cofina (dat dagblad werd) en de Portugese edities van Metro. Deze forensenkranten worden beide in Lissabon en Porto verspreid. In 2005 haalden deze gratis dagbladtitels samen een totaaloplage van 450.000, meer dan de betaalde landelijke dagbladen. Ze zijn bijna volledig verantwoordelijk voor de stijgende krantenoplagen in Portugal.
Op 30 juni 2006 werd door MNF Capital de gratis economische krant OJE (O Jornal Economico) gelanceerd in een partnerschap met de Londense krant City a.m. In april 2007 had de krant een oplage van 32.000. Eind 2006 gooide Cofina het gratis voetbaldagblad Diario Desportivo op de markt in een oplage van 100.000, maar deze krant heeft het niet gered. In juni 2007 kwam Cofina met Meia Hora en op 20 september met CM Extra. In dezelfde maand verscheen van Controlinveste de 6e gratis krant Global Noticias in een oplage van 150,000. Op de website news innovation zijn nieuwe krantenpublicaties te vinden. Per oktober 2007 wilde de uitgever van dagblad Publico de gratis vrijdagkrant Sexta (6e dag) uitgeven en men wilde toegroeien naar een oplage van 350.000. De onderstaande lijst van grootste kranten op basis van inlogsite Publicitas (http://www.publicitas.com/) over de 1e helft van 2006 is met behulp van gegevens van het oplagebureau (http://www.apct.pt/) en News innovation bijgewerkt tot november 2007. Bij betaalde kranten gaat het om verkochte oplagen. De oplagen zijn bij benadering. Bij gratis kranten stijgen ze sterk en bij betaalde kranten dalen ze doorgaans flink. Sensatiekrant Correio da Manhã (Morgenpost) vormde hierop met haar stijgende oplage echter een uitzondering.
|
Gratis dagbladen en betaalde landelijke dagbladen 2007 |
|||||
|
Titel |
Uitgever |
Aard/kleur |
Oplage |
||
|
Metro |
Metro international |
Gratis |
179.000 |
||
|
Destak |
Cofina |
Gratis |
177.000 |
||
|
Global Noticias |
Controlinveste |
Gratis |
150.000 |
||
|
Correio da Manhã |
Cofina |
Sensatiekrant |
116.000 |
||
|
Jornal de Noticias |
Controlinveste |
Centrum |
92.000 |
||
|
Record |
Cofina |
Sportkrant |
77.000 |
||
|
Publico |
Publico communcaçao social |
Centrum |
46.000 |
||
|
Gratis en betaalde weekkranten |
|||||
|
Dica da Semana |
LIDL |
gratis |
271.000 |
||
|
Jornal de Região |
Impresa |
Gratis regio |
220.000 |
||
|
Expresso |
Impresa |
|
150.000 |
||
Jornal de Noticias verschijnt in één landelijke en 3 regionale edities. Publico staat bekend als een kwaliteitsdagblad van het politieke centrum. Nadat Expresso in de loop van 2006 haar formaat had verkleind groeide de verkochte oplage sterk. De top10 van de Portugese regiokranten verscheen in 2006 in een oplage tussen 24.000 en 8000 per keer. Dica da Semana is een gratis (advertentie)krant of een klantenblad van grootgrutter LIDL.
Tijdschriften
Volgens het Portugese statistische bureau INA behaalden alle tijdschrifttitels samen in 2000 een record jaaroplage van 294 miljoen. In 2001 maakte volgens deze bron deze jaaroplage echter een vrije val naar 183 miljoen om terug te krabbelen naar 201 miljoen in 2004. Tussen 1990 en 2000 steeg het aantal titels erg sterk; bij weekpublicaties (kranten en tijdschriften) van 148 naar 244, bij maandbladen van 348 naar 658 en bij jaaruitgaven van 84 naar 138. Daarna werd het beeld wisselend en voor 2004 maakte men melding van 261 weekkranten en bladen (gemiddelde oplage per editie 5,5 miljoen), 618 maandbladen en 200 jaaruitgaven. Van de uitgevers van publiekstijdschriften stonden bij het oplagebureau de meeste titels onder Edimpresa, de tijdschriftenpoot van Impresa (23), gevolgd door Impala (15), Edirevistas (XL volgens de Portugeestalige wikipedia: 12 titels), Motorpress (11) en Nascimento (8). MCE (Media Capital Ediçŏes: met 5 titels ingeschreven bij het oplagebureau) geeft gespecialiseerde tijdschriften uit. De oplagen in de onderstaande tabel zijn gebaseerd gegevens van het oplagebureau (cijfers laatste kwartaal 2006) en van uitgevers. Bij de betaalde titels gaat het om verkochte oplagen (doorgaans zo’n 70% van de gedrukte oplagen). Klantentijdschriften zijn gratis. De grootste, Dica de Semena van Lidl (oplage 2,7 miljoen), is een Portugese variant op de Nederlandse Allerhande van supermarktketen AH.
|
Naam |
Edities p/j |
Uitgever |
Oplage 2006 |
|
|
TV bladen |
||||
|
TV 7 Dias |
52 |
Impala |
175.000 |
|
|
Tele Novelas |
52 |
Edimpresa |
105.000 |
|
|
TV Guia |
52 |
Edirevistas |
73.000 |
|
|
TV Mais |
52 |
Edimpresa |
62.000 |
|
|
Cabo Visão Mag. |
12 |
Cabovisao SA |
250.000 |
|
|
Dames en modebladen |
||||
|
Maria |
52 |
Impala |
251.000 |
|
|
Ana |
52 |
Impala |
75.000 |
|
|
Activa |
12 |
Edimpresa |
80.000 |
|
|
Happy woman |
12 |
Baleska Press |
76.000 |
|
|
Maxima |
12 |
Edirevistas |
68.000 |
|
|
Grazia |
12 |
Media Capital |
63.000 |
|
|
Cosmopolitan |
12 |
Edimpresa |
54.000 |
|
|
Mannenbladen |
||||
|
FHM |
12 |
Edimpresa |
53.000 |
|
|
Maxmen |
12 |
Media Capital |
48.000 |
|
|
Jeugdbladen |
||||
|
Bravo |
26 |
Bauer |
57.000 |
|
|
Super Pop |
26 |
Ekdosis |
50.000 |
|
|
Klantenbladen |
||||
|
Dica da Semana |
52 |
LIDL |
2,7 miljoen |
|
|
Certa |
26 |
Edimpresa |
1,2 miljoen |
|
|
Intereconomico |
26 |
Banco de credito intereconomico |
1 miljoen |
|
|
Revista Montepio |
4 |
Entusiasmo Media |
242.000 |
|
|
Unibanco |
6 |
Edimpresa |
104.000 |
|
|
Roddel/ Society |
||||
|
Nova Gente |
52 |
Impala |
148.000 |
|
|
Caras |
52 |
Edimpresa |
81.000 |
|
|
Flash |
52 |
Edirevistas |
55.000 |
|
|
Opinie/informatief |
||||
|
Naam |
Edities p/j |
Uitgever
|
Oplage |
|
|
Visão |
52 |
Edimpresa |
92.000 |
|
|
Sol todos os Sabados |
52 |
O Sol e Essencial S.A. |
68.000 |
|
|
Sábado |
52 |
Cofina |
61.000 |
|
|
Readers Digest |
12 |
– |
115.000 |
|
|
Viva |
4 |
Advice |
125.000 |
|
|
Diversen |
||||
|
Naam |
Edities p/j |
Uitgever |
Onderwerp |
Oplage |
|
ACP Revista |
12 |
Automovel club |
Automoto |
178.000 |
|
Tempo Livre |
12 |
Inatel |
Toerisme |
174.000 |
|
Exame |
12 |
Edimpresa |
Economie |
24.000 |
|
SaberViver |
12 |
Entusiasmo media |
Gezondheid |
54.000 |
|
Mundo Universitario |
52 |
Moving Media |
Hoger onderwijs |
34.000 |
|
Casadez |
12 |
Hachette Filipacchi |
Binnenhuis |
25.000 |
|
Segrados de Cozinha |
52 |
Impala |
Culinair |
25.000 |
|
National Geographic |
12 |
RBA |
Populaire wetenschap |
75.000 |
|
Super Interessante |
12 |
Motorpress |
Populaire wetenschap |
42.000 |