Voorgeschiedenis en achtergrond

De in 1749 door E.H. Berling in Kopenhagen opgerichte krant Kjøbenhavnske Danske Post Tidende (nu Berlingske Tidende) is het oudste nog bestaande dagblad van Denemarken. Na de invoering van de grondwet van 1848 werden de politieke partijen de belangrijkste uitgevers van kranten. De oudste kranten waren gelieerd aan de conservatieve partij Højre. Tussen 1865 en 1885 kreeg de liberale partij Venstre 50 lokale kranten in handen. Na 1872 kwamen er 20 sociaal democratische kranten. In 1884 gaf de sociaal liberale partij Det Radikale Venstre het dagblad Politiken uit. Sinds 1905 ontsproten ook hieraan een aantal kleinere regionale kranten. De ochtendkrant van Aarhus, Jyllands Posten (opgericht in 1871), ontstond als regionaal dagblad en heeft zich opgewerkt tot de grootste krant van Denemarken. Thans is het de enige nationale ochtendkrant met het hoofdkantoor buiten Kopenhagen. Naast deze dagbladen bestond een keur aan partijgebonden periodieken zoals de nog bestaande tijdschriften Familie journalen (sinds 1877) en Hjemmet (sinds 1904). Reeds sinds 1850 zijn er in Denemarken wijkkranten en advertentieblaadjes, maar tot 1914 groeiden maanbladen van vrijetijdsclubs, kerken en bonden het sterkst in aantal en oplagen.

Het proces van losmaken van partijpolitiek en van blikverbreding begon in Denemarken al rond 1905. De oudste nog bestaande Deense boulevardbladen zijn Extra Bladet (sinds 1904) en BT (sinds 1915). Het eveneens nog bestaande onafhankelijke opinieblad Information ontstond in de 2^e wereldoorlog als verzetskrant. Tussen 1913 en 1970 hadden alle Deense huishoudens minsten één krantenabonnement, maar in 1997 was dit aandeel teruggelopen tot 64%. Toen las nog rond 1 op de 3 huishoudens 2 of meer kranten, maar er was (vooral door de opkomst van TV) een bijna even grote groep ontstaan die helemaal geen krantenabonnement had. De uit Zweden overgewaaide MetroXpress begon in 2001 als 1^e gratis landelijke krant, weldra gevolgd door Urban van de Berlingske groep. In 2006 lanceerde deze groep in Kopenhagen en in buitenwijken van Aarhus eveneens de eerste gratis huis aan huiskrant krant Dato, maar in 2007 fuseerde deze krant met Urban. In 2006 begon JP/ Politikens Hus A/S met de uitgave van de gratis krant 24timer (24 uur).

Dagbladen

Ondanks de dalende tendens lag de dagbladoplage in 2004 nog hoog naar EU maatstaven (248 per 1000 inwoners volgens Unesco). In de tabel hieronder zijn gegevens opgenomen over de belangrijkste dagbladen. Qua politieke kleur worden de categorieën behoudend (con), liberaal (lib), sociaal liberaal (soclib), onafhankelijk (onafh), populistisch (pop) en geen gebruikt. Onder dagen p/w staat vermeld op hoeveel dagen per week de krant uitkomt. Opmerkelijk veel betaalde Deense dagbladen (vooral de grotere) kennen een zondageditie.

Naam	opgericht	kleur	Dagen p/w	Oplage 2005 week/ zondagen
Landelijke dagbladen
Jyllands Posten	1871	con	7	150.000/203.000
Politiken	1884	soclib	7	128.000/165.000
Berlingske Tidende	1749	con	7	125.000/147.000
Børsen	1896	geen	5	68.900
Kristeligt Dagblad	1896	onafh	6	25.400
Information	1945	onafh	6	20.600
Boulevarddagbladen
Ekstra Bladet	1904	pop,soclib	7	107.000/143.500
BT	1916	pop, con	7	95.000/141.000
Grote regio en lokale dagbladen
Jydske Vestkusten	1918	con	7	78.500/89.500
Nordjyske Stiftstidende	1767	lib	7	69.000/80.000
Fyens Stiftstidende	1772	con	7	60.500/76.000
Århus Stiftstidende	1794	lib	7	51.500/51.000
Dagbladet Fredriksborg	1871	lib	6	51.700
Sjaelandske	1815	lib	6	25.000
Vejle Amts Folkeblad	1865	lib	6	23.900
Lolland-Falsters Folketid.	1873	onafh	6	22.200
Gratis nationale straatkranten
MetroXpress	2001	geen	5	232.800
Urban	2001	geen	5	222.800

Van de in 2006 opgerichte gratis en politiek kleurloze straatkranten 24timer (24uur, 5 x p/w) en Nyhedsavisen (Nieuws Nieuwsblad; 6 x p/w) zijn geen oplagecijfers bekend. In 2005 lag het marktaandeel van de 3 grote landelijke ochtendbladen in de tabel op 32% en dat van de 3 kleine landelijke ochtendbladen op 9%. De 2 boulevardbladen hadden een aandeel van 16%. De 4 grootste regiokranten bovenaan haalden 26% binnen en alle 17 plaatselijke dagbladen (waarvan de 4 grootse in de tabel staan) samen 17%. In het totaal gaat het hier om 1,3 miljoen betaalde dagbladen. De gratis landelijke kranten zijn dus niet meegerekend. Van de 235 gratis lokale huis aan huisbladen in Denemarken worden er iedere week zo’n 5 miljoen verspreid. De meesten verschijnen 2 keer per week. Ze, komen bij iedereen in de brievenbus en worden door 80 tot 90% van de Deense huishoudingen ingezien. Tweederde van de titels en driekwart van de totale oplage ervan is in handen van grotere dagbladen.

Periodieken

In 2007 stonden bij het Dansk oplagskontrol 15 weekbladen, rond 55 maand en kwartaalbladen, zo’n 45 vaktijdschriften en 37 andere tijdschriften geregistreerd. Tussen 2001 en In 2005 steeg het marktaandeel van Aller press (opgericht in 1873 door Carl Aller) in de Deense tijdschriftensector van 61 naar 72%. In 2006 lag de totale tijdschriftenoplage in Denemarken op ruim 1,3 miljoen exemplaren. De grootste uitgaven van Aller zijn de week en roddelbladen Familie Journalen (oplage 2006: 223.000), Billed Bladet  (oplage 205.000; veel over het koningshuis), Se og Hør (oplage rond 200.000, radio en tv wereld), Ude og hjemme (Uit en Thuis; 175.000) en Ugebladet Søndag (Weekblad Zondag: oplage 110.000). De in 1878 door Egmont Harald Petersen opgerichte uitgeverij Egmont  (totale omzet 1,2 miljard in 2006) had in 2001 een aandeel van 27% in de Deense tijdschriftenmarkt, maar dit aandeel is kleiner geworden. Wel claimt de uitgever de Deense marktleider te zijn bij lifestyle magazines. Hun grootste Deense uitgaven in 2006 waren de vrouwen en gezinsweekbladen Hjemmet (oplage 180.000) en Alt for Damerne (oplage 84.000) en het roddelblad Her og Nu (oplage 128.000). Het grootste maandblad van Denemarken was in 2006 en 2007 het in eigen beheer uitgegeven Bolig & Fritiid (oplage rond 430.000).

Bij de Deense maand en kwartaalbladen behoren naast uitgeverij Aller de uitgevers Benjamin (JB media) en de van oorsprong Zweedse uitgever Bonnier (actief in 21 landen) tot de grote spelers. Benjamin geeft ondermeer het vrouwenblad Woman (oplage 52.000), het mannenblad M! (oplage 47.000), de Deense Cosmopoliten (oplage 43.000) en het grootste Deense autoblad Bill Magasinet uit (oplage 40.000; geschat lezersbereik 345.000). Tot de grote Deense uitgaven van Bonnier behoren de Deense Illustrered Videnskap (oplage 69.000), I Form (53.000) en bouw en hobbyblad Gør det Selv (doe het zelf: 39.000). In Denemarken verschijnen ook enkele tijdschriften, vak en bondsbladen met een lagere verschijningsfrequentie, maar een erg grote oplage. De grootste daarvan is het in eigen beheer uitgegeven woon en reclameblad idé nyt til villa/ raekkehuse (oplage 1,7 miljoen). De uitgeverij Chili group publiceert ondermeer de gratis tijdschriften Kiwi Magazine (oplage 220.000) en Chili (oplage 80.000). De grootste vakbladen zijn het woonblad Beboerbladet van Jungersted Media A/S  (oplage 551.000), het autoblad Bilsnak van Skandinavisk Motor (185.000) en het blad Metal van het Metalarbejderforbund (143.000). De uitgave filmguide van Dansk Reklam Film A/S verschijnt in een oplage van 185.000. De oplage van weekbladen vertoonde tussen 2004 en 2006 een dalende tendens. Bij de maand en kwartaalbladen en de vak en bondsbladen was het ontwikkelingsbeeld gemengd.