Bestedingen aan en belang van vrije tijd

In 2008 lagen de uitgaven van de Tsjechische overheid aan recreatie, cultuur en religie met 1,2% van het BBP iets boven de EU25 normaal (1,1%). Daarvan ging 0,4% naar recreatie en sport en 0,6% naar culturele diensten. Huishoudens gaven in 2005 naar EU maatstaf relatief veel uit aan recreatie en cultuur (10,6%; EU27 8,4%). Het segment van het huishoudgeld dat naar restaurants en cafés (2,9 om 3,9%) ging was daarbij relatief klein. Het deel voor restaurants en hotels (5,1%), kleding en schoeisel (5,6%) en leesvoer (1,5%) week weinig af van de Eu normaal, maar men gaf relatief veel uit aan communicatie (4,6 om 3,3%) en alcohol buiten uitgaan (1,6 om 1,2%). In 2005 lagen de doorsnee bestedingen per huishouden (vereffend voor koopkracht) flink onder het EU gemiddelde (€12.124 p/j; EU15 €28.608; NL €29.368). De variatie naar inkomen was daarbij klein en liep uiteen van €11.100 bij de armste 20% (EU15 €16.400: NL €22.700) naar €15.500 bij de rijkste 20% (EU15 €45.400; NL €41.100). Ook het verschil stad platteland was naar verhouding klein (huishoudens in steden 7% meer dan op het platteland; EU27 +10%). Tussen 2006 en 2008 steeg naar koopkracht het prijsniveau in Tsjechië van 61 naar 73% van het EU27 gemiddelde (NL 104%, BE 111% van deze normaal in 08). In 2008 lagen qua verandering de uitgaven per bewoner 28% hoger dan in 2000 (EU27 +8%). Omdat in Tsjechië de inkomens en prijzen veel meer stegen dan gemiddeld in de EU27 gingen alle bestedingen omhoog. De stijging bij restaurants en hotels, genotsmiddelen, woonlasten en voeding bleef binnen de perken (tussen 0 en 15%), maar bij communicatie (+187%; EU +50%) rees ze de pan uit en ook educatie (97 om 7%), zorg (74 om 18%), kleding en schoeisel (60 om 5%), vervoer 52 om 3%), woninginrichting en onderhoud (46 om 4%) en recreatie en cultuur (39 om 20%) werden naar verhouding veel duurder (Eurostat annual national accounts detailed breakdown).

Rond begin oktober 2006 onderschreef qua belang een groot aandeel Tsjechen de stelling dat vrije tijd belangrijker hoort te zijn dan werk (58%; BE 50%; EU 48%; NL 43%; standard EB 66). Het deel dat vrije tijd tot de belangrijke levensgebieden rekende was gemiddeld naar EU maatstaf. Het volksdeel dat vond dat men te weinig tijd had voor hobby’s en interesses was in 2007 aan de kleine kant (42%, EU12 46%, EU15 41%) en was t.o.v. 03 gelijk gebleven (EU -2%; Eurlife indicator). EQLS 2007 kwam echter hoger uit (mannen 44%, E27 47%; vrouwen 59 om 56%). Het deel met te weinig tijd voor vrijwilligerswerk of politieke activiteiten lag op deze EQLS boven de Eu standaard (m 59 om 48; v 69 om 53%). Over te weinig tijd voor contacten met familie (m 19 om 29%, v 14 om 27%) en over tijdgebrek voor andere sociale contacten (m 26 om 34%, v 36 om 37%) werd relatief weinig geklaagd. Deze uitslagen hangen samen met wat men belangrijk vindt. Najaar 06 vond 99% familie (EU 97%), 96% vrienden (EU 95%) en 82% (Eu 79%) vrijwilligerswerk en helpen belangrijk, maar slechts 26% (EU 43%) vond dat van politiek en 28% (om 53%) van religie  (bron Eurobarometer 273, wave 66.3).

Media, lezen, internetten en mobieltjes

In 2006 had aan media 97,5% van de Tsjechische huishoudens TV in huis (EU25 95%). Het aandeel huishoudens met video of DVD lag onder de Eu standaard (respectievelijk 55,5 om 65% en 20,5 om 52%). In 2005 lag de TV kijktijd daar iets boven (216 minuten per etmaal, EU 227 minuten) en primetime viel aan de vroege kant (20.30 om 21.08 uur; ochtendmensen zijn in Tsjechië min of meer de norm). Ook de radio luistertijd was relatief laag (167min pp per dag, Eu 202 min in 02). Nieuws en actualiteit neemt qua TV zendtijd de 1^e plaats in (36% in 08); gevolgd door amusement 34%, cultuur 10%, reclame etc. 5% religie 0,7% en educatie 0,4%). Bij de radio was de verdeling amusement 76%, reclame 7%, nieuws 5% en cultuur/educatie 2%. Culturele uitzendingen op radio of Tv trekken relatief veel publiek (in 2007 minstens één keer 87%, EU 78%, BE 79%, NL 84%: vaker dan 5 keer 56%, EU 46%, BE 50%, NL 56%; EB 278, wave 67). Ook lezen Tsjechen tamelijk veel. Van hen had 82% minstens 1 keer een boek gelezen (EU 71%; NL 75%, BE 66%) en 41% meer dan 5 keer (EU37%, NL 55%, BE 33%). In 2004 las 18,3% een dagblad (rond EU25 normaal, bron Unesco).

Het internetgebruik binnen een week voor de vraagstelling lag in 2009 met 54% van de 16-75 jarigen onder de EU normaal (+3% t.o.v. 08; EU27 60%, +4%). In dat jaar had ook 54% van de huishoudens thuis internet, 8% meer dan in 2008 (EU27 65%, +5%, Eurostat onder industry, trade and services)). De tabel die nu komt biedt nadere info over het gebruik in 2009 of 2008 (08) in Tsjechië (CZ) in vergelijking met de EU, Nederland en België. De periode vooraf waarover de vraag werd gesteld was 3 maanden, met uitzondering van alle gebruik (1 week) en privé bestellen (1 jaar). Het gebruik in NL behoort veelal tot de hoogste binnen de EU met leerzame info ophalen als uitzondering.

Volgens Special EB 278, wave 67 gebruikten in februari/ maart 2007 relatief veel Tsjechen het internet voor bellen (24 om 13%), TV kijken (15 om 9%), gamen (35 om 25%), chatrooms of forums (26 om 22%) en uitwisselen van bestanden (28 om 26%). Bezoek aan gespecialiseerde cultuur en kenniswebsites (17%, EU 24%), opslaan en uitwisselen van foto’s (28 om 36%), webcam gebruik (6 om 14%), kopen van cultuurproducten (21 om 30%), info zoeken over en boeken van vakantie (37 om 42%) en maken van een eigen website (7 om 9%) scoorden relatief laag. In 2009 lag ook het gebruik van internet op de werkplek tamelijk laag (23%, EU27 27%) en het gebruik bij een onderwijsinstelling was tamelijk hoog (10 om 9%). Kleine bedrijven hadden tamelijk veel mensen in dienst die wel van huis uit internetten voor hun werk (telewerkers). Hun aandeel liep in 2006 op van 15% bij bedrijven met 10 tot 50 werknemers (EU27 13%) via 31% bij middelgrote bedrijven (EU 30%) naar 48% bij bedrijven met minstens 250 werknemers (EU 52%). In 2007 lag het gedeelte ervaren internetgebruikers (5 of 6 taken beheersen) boven de EU27 normaal (11 om 8%). Het gebruik van mobiele telefoons heeft uiteraard ook zijn weerslag op tijdsbesteding. De dichtheid was in 2006 het op 3 na grootst binnen de Eu (124%; EU27 106%).

Sociaal en cultureel leven

Op Eurlife indicator (http://www.eurofound.europa.eu/) is veel info te vinden over sociaal leven in de EU landen. In Tsjechië is de deelname aan en tevredenheid over niet georganiseerd sociaal leven redelijk groot. In 2007 staken beide geslachten tamelijk veel tijd in kinderopvang, mantelzorg, koken/ huishouden en vrijwilligerswerk (totalen: m 41u, EU 40u; v 68 om 62u p/w; EQLS 2007). Bij vrouwen lag daarbij een zekere nadruk op kinderzorg en bij mannen op mantelzorg. De tevredenheid over het eigen gezinsleven steeg tussen 2003 en 2007 van 7,5 naar 8 op een schaal van 1 t/m 10 (EU25 7.9 in beide jaren) en het deel dat vond dat men minstens genoeg tijd stak in familie of gezinsactiviteiten bleef gelijk (85%, EU25 78%; +3%). Het segment vrouwen dat vond dat men meer huishoudelijk werk deed dan eerlijk is was in 2007 relatief klein (21^e EU27 met 22%, NL 36%, België 46%). In 2002 was het segment dat zich door familie buitengesloten voelt aan de grote kant (8%; NLS/ EU15 6%, NL 5%; BE 7%) en nazomer 09 was het volksdeel dat zich maatschappelijk buitengesloten voelt het grootst binnen de EU (36%, NL 13%; EU 15%, BE 16%; Eurobarometer 321/ wave 72.1). Een modaal gedeelte achtte in 2007 de eigen deelname aan sociale activiteiten minstens voldoende (71,5%; +1,5% t.o.v. 03; EU 71%, +4%). In 2004 was 75% tevreden met hun sociale leven (-2% t.o.v. 02; NLS 69% in 02; EU25 84% in 04).

Eind 2006 lag het aandeel Tsjechen dat aan vrijwilligerswerk deed vrijwel op de EU25 normaal (33%, NL 2^e EU met 55%, BE 37%, EU 34%). Daarbij trokken clubs voor buitenactiviteiten (incl. sport 15 om 13%) en overige specifieke belangenclubs (3 om 2%) een boven gemiddelde belangstelling. Vakbonden, (4%) bejaarden recreatie (3%), politieke partijen (2%) en beroepsverenigingen (2%) scoorden gemiddeld en hulporganisaties (2 om 5%), culturele (4 om 8%) en kerkelijke clubs (3 om 6%), internationale clubs (0 om 2%) en consumenten (0 om 1%), patiënten (1 om 2%) en milieuorganisaties (1 om 2%) kwamen relatief laag uit de bus. Mannen staken p/w een gemiddelde hoeveelheid (5u, NLS 4u, EU15 6u) en vrouwen weinig tijd (3, NLS/ EU15 5u) in vrijwilligerswerk en liefdadigheid. Eind 2006 was het volksdeel dat helpen of vrijwilligerswerk belangrijk achtte naar Eu maatstaf iets boven gemiddeld (82 om 79%), maar het volksdeel dat vond dat men minstens genoeg tijd stak in politiek en vrijwilligerswerk was klein (36,7%, -4,3% t.o.v. 03; EU 54% in 03 en 07). Men scoort op vertrouwen in politieke instellingen laag  (21^e EU27 in 2007). Sportbonden telden volgens Sport in Europe in 2009 rond 1,5 miljoen leden (zie verder onder sport).

De passieve cultuurdeelname was in 2007 naar EU maatstaf gemiddeld. M.n. theater, maar ook monumenten en culturele radio en TV programma’s trekken wel relatief veel publiek. Tsjechië telt ruim 7 keer zoveel bibliotheken per miljoen inwoners als Neder­land. De actieve cultuurdeelname ligt hoog. Vooral fotograferen, zingen, dansen, acteren, handenarbeid en tuinieren staan naar EU maatstaf flink in de belangstelling. Het volksdeel dat cultuur belangrijk vond (73%) lag vrijwel op de EU27 normaal (76%, zie cultuur in engere zin op deze website en EB 278, wave 67 over deelname in 2007).

Buitenactiviteiten

Tsjechië is naar Eu maatstaf weinig verstedelijkt en veel vrijetijdsactiviteiten spelen zich af in de bui­tenlucht. Tot de geliefde buitenactiviteiten behoren tuinieren, vissen, jagen, het verzamelen van bospaddenstoelen en trektochten (alleen of in groepen) en fietstochten door bossen, bergen en grotten. In 2003 had 13,5% van de huishou­dens een buitenhuisje en bijna 5% een tuinhuisje. Ze worden be­halve voor luie­ren, bier drinken en tuinieren etc. uiteraard ook benut als uitgangspunt voor trek en verzameltoch­ten. De deelname aan buitensporten (zowel actief als passief) ligt behoorlijk hoog.

Huishoudelijke bezittingen

Het bezit van duurzame gebruiksgoederen onder Tsjechische huishoudens ligt veelal nog onder de EU15 normaal. In 2007 telde men 42 auto’s per 100 inwoners (EU27 47 in 06). Daarvan was meer dan de helft (58%) minstens 10 jaar oud (BE 28% in 07, NL 31% in 2004). De inkomensverschillen zijn in Tsjechië relatief klein. Toch komen armrijk spanningen veel voor en voelen velen zich buitengesloten. Het volksdeel onder de lage inkomensgroep (onder 60% van modaal) dat tegen de eigen zin een aantal items niet had omdat men het niet kon betalen lag bij auto’s en computers hoog, ook naar de maatstaf van de nieuwe lidstaten zonder Bulgarije en Roemenië (in 2008: auto 37%, EU15 14%: NLS 30%; computer 31%, NLS 29%, EU15 13%; wasmachine 2%; NLS 4%, EU15 2%; telefoon 4%, NLS 5%, EU15 2%; kleuren TV 1%, NLS 2%; EU15 1%). Wel zijn deze achterstanden na 2005 relatief sterk bijgetrokken.