Economisch belang en verwachting

Op http://www.wttc.org/eng/Tourism_Research/ tourism economic research/ country reports brengt het WTTC verwachtingen uit over de economische betekenis van het toerisme. Volgens de in maart 2009 uitgekomen verwachting voor 2009 zou het Slowaakse toerisme op de wereldranglijst van 181 landen qua economische waarde in absolute zin 48^e (17^e EU27), qua BBP bijdrage 45^e (7^e EU) en qua groeiverwachting over 10 jaar 33^e (2^e EU) staan. Men verwachtte dat de sector in 2009, met uitzondering van de overheidsuitgaven, minder last van de kredietcrisis zou hebben dan gemiddeld in de EU. De verwachte groeicijfers t/m 2019 lagen (directe werkgelegenheid uitgezonderd) boven de Eu normaal. In engere zou in 2009 toerisme 1,6% van het BBP (€1,1 miljard, -1,5% t.o.v. 2008; EU 3,4%, -4%) en 1,6% van de banen gaan opleveren (38.500, -1,1%; EU 3,9%, -3.8%) en met de uitstraling over de rest van de economie meegerekend 14,1% van het BBP (€9,5 miljard; +2,7%; EU 9,9% BBP, -3,5%) en 12,3% van de banen (295.000; +2.9%; EU 10,4%, -3%). Men verwachtte dat 2,1% van de overheidsuitgaven (€0,3 miljard; +3%; EU 3,3%, +3,4%) en 12,3% van de kapitaalsinvesteringen (€2,2 miljard; -2.9%; EU 9%, -8%) erin terecht zou komen. De uitgaven van individuen aan toerisme en reisverkeer werden begroot op 7,4% van hun budget (€2,7 miljard; +-2,1%; EU 10%, -3,3%) en de uitgaven in verband met zakenreizen op 1% van de zakelijke bestedingen (€0,7 miljard; -5,2%; EU 1,4%; -9%). De verwachte bestedingen van buitenlandse toeristen in Slowakije aan goederen en diensten bedroegen 3,4% van de waarde van de totale export (€2 miljard; +0,4%; EU 6,1% exportwaarde, -4,7%). De waarde van dingen die ze kopen om mee terug te nemen of van zaken die Slowakije via het buitenland binnen krijgt voor toerisme werd geschat op 10,7% van de exportwaarde (€6,4 miljard; +7%; EU 5,5%, -1,2%).

Via http://www.economy.gov.sk/ en Eurostat zijn statistische gegevens te vinden over het toerisme. Mede door de centrale ligging van Slowakije is dagtoerisme belangrijk, maar de cijfers concentreren zich rond verblijfstoerisme. De welvaart groeide in 2008 in Slowakije nog relatief sterk. Daardoor stegen de uitgaven van Slowaakse toeristen in het buitenland sterker dan die van buitenlands bezoek aan Slowakije (+31 om +20%). Wel brachten toeristen uit het buitenland nog meer binnen dan Slowaken in het buitenland uitgaven (€1,76 miljard om €1,47 miljard). In de eerste 3 kwartalen van 09 zette het patroon door. De opbrengst uit inkomend toerisme zakte met 4% en uitgaande toeristen gaven vrijwel hetzelfde uit, zodat het verschil wat kleiner werd. In 2008 lag volgens Eurostat in toerisme en horeca het aantal banen op bijna 26.000 en de omzet op €683 miljoen (+15% t.o.v. 07; bijna 3 keer zoveel dan in 2000). In 2007 bedroeg de bruto winst €73 miljoen (+10% t.o.v. 06). Slowaakse verblijfstoeristen gaven in 2008 volgens Eurostat €2 miljard uit (+5%) waarvan €1,37 miljard (68,5%) in het buitenland (+1%) en de rest (31,5%) in eigen land (€0,62 miljard; +15%). In de 1^e 3 kwartaal van 09 stegen de vakantie uitgaven van Slowaken in eigen land met 9% t.o.v. hetzelfde deel van 08 terwijl de uitgaven in het buitenland met 5% zakten. Deze daling kwam op conto van het 3^e kwartaal (-25%, m.n. de zomervakantie), want in het goedkopere 1^e halfjaar gaf men in het buitenland bijna 20% meer uit dan in de 1^e helft van 08. EU geld speelt een erg belangrijke rol bij de ontwikkeling van de toeristische infrastructuur (80% van het budget in 2006), promotie en info (70%) en steun aan ondernemers (54%).  

Trekpleisters, beleid en capaciteit

Op http://wikitravel.org/en/slovakia staan reistips en praktische info over trekpleisters. Het vele overweldigende natuurschoon (bergen, grotten, bossen, meren) behoort tot de hoofdattracties. Uiteraard vormen ook de vele kastelen en folkloristische festijnen een belangrijke trekpleister evenals het pelgrimsoord Levoca. Onder de attracties top10 van 2008 vielen een aantal waterpretparken (met Aquacity in Poprad als topper) en bronnenbaden zoals het Bešenová Spapark bij Liptovský Mikoláš met prachtig uitzicht op de bergen. In 2007 steeg het bezoek aan bronnenbaden met 9% naar 276.000; ruim 10% van alle verblijfstoeristen. In 2008 waren Bratislava (914.000), Žilina (767.000), Prešov (736.000), Banská Bystrica (456.000) en Košice (357.000) de 5 meest bezochte regio. Ten opzichte van 2001 lag in Bratislava (+50%), Trenčín (+46%) Žilina (+41%) en Košice (+39%) de stijging flink boven het landelijk gemiddelde (32%). Onder de toeristen uit het buitenland was de stijging groter (+46%). Bij hen was de top3 dezelfde (Bratislava 563.000; +77%; Žilina 345.000, +49%, Prešov 300.000; weinig veranderd) met de andere regio op grote achterstand (Trnava 126.000; Košice 123.000). Tussen 2001 en 2008 steeg onder verblijfstoeristen het buitenlandse aandeel van 39 naar 44%. Alleen in Bratislava komen door het jaar heen meer buitenlanders dan Slowaken (60 om 40% in 08) en in Banská Bystrica was het buitenlands aandeel het kleinst (21%).

Qua beleid heeft het ministerie van economie voor de periode 2005 t/m 2013 een stappenplan met doelen uitgewerkt (http://www.economy.gov.sk/). Men wil (duurzaam) verblijfstoerisme promoten (m.n. vanuit het buitenland), mede om de werkgelegenheid en ontwikkeling van het platteland te stimuleren, de kwaliteit van voorzieningen en dienstverlening verbeteren en het land ook voor de eigen bevolking aantrekkelijker maken als vakantiebestemming. Thans gaan erg veel Slowaken met vakantie naar mediterrane stranden. Mede door de kredietcrisis kwam in 2009 van het beleidsdoel verhogen van de verblijfsduur weinig terecht. In 2008 telde men aan capaciteit 3434 betaalde accommodaties (+7,9%) met ruim 58.000 ruimtes (+2.9% t.o.v. 07) en 152.000 bedden (+3,6%). Het merendeel van de bedplaatsen was in hotels etc. (38,4%), campings etc. (23,7%), pensions (15,1%) en toeristenverblijven (13,6%), op afstand gevolgd door private onderkomens (4,6%) en bungalowparken (4,6%). Ten opzichte van 2007 steeg het aantal plaatsen in privé onderkomens (+27%) en pensions (+7,5%) relatief sterk en dat in bungalowparken zakte (-8%).       

Verblijfsaccommodaties: gebruik  en trends

De netto bezettingsgraad van hotels behoort bij de 5 laagste binnen de EU27. Wel is ze door het jaar heen relatief stabiel. Tussen november 2009 en oktober 2009 liep ze uiteen van rond 22% in december en maart/april naar 30 á 35% in het hoogseizoen (Eurostat). Tussen 1998 en 2008 ging (met een stagnatie rond 2003) bij betaalde accommodaties het aantal gasten ieder jaar omhoog. Over 2008 registreerde men 2,9 miljoen verblijfstoeristen (+60% t.o.v. 1998). Qua betaalde overnachtingen was tussen 2002 en 2005 sprake van teruggang en pas in 2008 overschreed men het niveau van 2002. In 08 werden bijna 12,3 miljoen betaalde overnachtingen geregistreerd (16% meer dan in 1998 en bijna 10% meer dan in 07). Na 1998 steeg de bijdrage van hotels etc. hierin van 50 naar 62,5% (overige onderkomens 37,5% in 08: -12,5%) en die van overnachtingen van buitenlanders van 32 naar 42% (+10%, Slowaken 52%, -10%). In 2008 kwamen er bijna 10% meer buitenlandse verblijfstoeristen dan in 2007, maar het aantal overnachtingen van hen steeg slechts met 1,2%. Naar land van herkomst hadden Tsjechen veruit het grootste aandeel in de overnachtingen (32,4%; 31% in 07, d.w.z. -1,4%), gevolgd door Polen (17,9%, +3,2%), Duitsers (13%; -2%), Hongaren (4,8%, +0,5%), Oostenrijkers (3%; -0.1%) en Britten (2,8%; +0.1%). In 2008 was het aandeel van Nederlanders (1,1%; -0,3%) en Belgen (0,7%) gezakt. In 2009 trok het weer aan, naar verluidt omdat doordrong dat Slowakije de € had ingevoerd. De doorsnee verblijfsduur zakte tussen 2001 en 2004 van 3.6 naar 3,1 nacht(en) en bleef daar tot in 2008 hangen (Bratislava 2 en Trnava 4,4 nachten in 08). Bij buitenlanders ging de verblijfsduur van 3,6 naar 3 nachten (5,3 in Trnava en 1,8 in Bratislava in 08).

Qua effect van de kredietcrisis lag in de eerste 9 maanden van 2009 het aantal aankomsten van verblijfstoeristen (2,67 miljoen, waarvan 1.04 miljoen buitenlander) 18% lager dan in dezelfde periode van 2008 (buitenlanders -29%, Slowaken -9%). Het effect op de overnachtingen was vergelijkbaar (8,4 miljoen, -17,4%; buitenlanders 3,1 miljoen, -31%, Slowaken 5,3 miljoen, -7%). Eén en ander resulteerde erin dat het aandeel van de Slowaken in de overnachtingen steeg van 56,5 naar 63% en dat de bijdrage van buitenlanders zakte van 43,5 naar 37%. De achteruitgang was het sterkst voelbaar bij bungalowparken (hotels etc. boekten wat progressie) en bij bezoek vanuit voormalige Oostbloklanden die de € niet hebben. Zo gingen de Polen van 18,3 naar 13,4% van de betaalde overnachtingen (-4,9%; Hongaren 3,8%; -0,5%; Oekraïne 2,1%; -0,3%). Uitzonderingen vormden Tsjechen (34,9%: +2,1%) en Russen (2,3%; +0,1%). Het aandeel overnachtingen vanuit de meeste Eurolanden ging ook omhoog (Duitsland 13,8%: +1,2%; Oostenrijk 3%, +0,2%; Italië 2,7%, +0,7%; NL 1,4%, +0,3%; België en Spanje 1%, +0,3%) en de bijdrage van het VK zakte (2,6%; -0,2%).         

Inkomend toerisme

Het Slowaakse CBS houdt weinig tot geen gegevens bij over dagjesmensen, maar hun bijdrage aan de toeristische inkomsten is wellicht groot, vooral in een stad als Bratislava. Vanuit Wenen is het bijv. een kleine moeite om een dagje Bratislava te doen en het is er relatief goedkoop. In 2004 trokken de bergen (m.n. de hoge Tatra) 37% van het buitenlandse bezoek (winter 42%, zomer 35%); water 18% (wild water, warme bronnen en waterpretparken 12%; kuuroorden 6%, m.n. Duitsers), de steden 16% (monumenten 8,5%; winkels 7,5%, vanuit Oekraïne, Hongarije en Polen veel meer) en rondreizen (5,2%) en plattelandstoerisme (2,5%) samen 8%. Van het buitenlands bezoek was toen 7,3% op doorreis (m.n. Duitsers en Oostenrijkers) en 10% (m.n. uit Tsjechië meer) ging op bezoek bij familie en vrienden. Het aandeel zakenreizen was onder de top6 van herkomstlanden het grootst vanuit Tsjechië (29%) en het kleinst vanuit Polen (10%). In 2008 was het aantal verblijfstoeristen uit het buitenland (1,77 miljoen) t.o.v. 07 met 9,6% gestegen en hun overnachtingen (5,2 miljoen) met 1,2%. Het gedeelte buitenlanders dat georganiseerd reist is klein (rond 10% in 08). Het steeg t.o.v. 06 relatief snel (+60%), maar er werden voor hen veel minder overnachtingen geboekt (507.000 in 08; -25% t.o.v. 06; van gemiddeld 6,3 naar 3 nachten). In de eerste 9 maanden van 09 telde men 1,04 miljoen buitenlandse verblijfstoeristen (-29% t.o.v. dezelfde periode in 08). Naar herkomst was de volgorde Tsjechië 33% (+2,5% t.o.v. hetzelfde deel van 08), Polen 13,3% (-4,5%), Duitsland 10,2% (+1%), Hongarije 4,5% (-0,6%), Italië 3,7% (+0,7%) Oostenrijk 3,6% (+0,2%) en Frankrijk 2,7% (+0,2%).    

Reisgedrag van Slowaken

Door de groeiende welvaart zijn de Slowaken t.o.v. Nederlanders en Belgen met een inhaalrace bezig. Het aandeel Slowaken dat met vakantie gaat stijgt en buitenlandse reizen worden gewoner. Tussen 2005 en 2008 steeg het aantal lange vakanties in het buitenland met 28% (NL +11%, BE -1%) en in 2008 bracht men voor het eerst meer lange vakanties (4 of meer overnachtingen) door in het buitenland dan in eigen land (51 om 49%, BE 83 om 17%, NL 65 om 35%). In 2008 maakten volgens Eurostat Slowaken van 15plus 5,75 miljoen toeristische reizen (eigen land 54,5%, buitenland 45,5%) en 2 miljoen zakenreizen (eigen land 67%) met 1 of meer overnachtingen. Van de toeristische reizen waren er 4,2 miljoen (73%) lang en de rest (27%; 1,55 miljoen) was kort (1 t/m 3 nachten). Onder de lange toeristische reizen vielen 1 miljoen bezoeken aan familie en vrienden (bijna 1 op de 4; 60% in eigen land) en 2,1 miljoen buitenlandse reizen (52%). In de eerste 3 kwartalen van 2009 zakte de reislust. Men maakte 4% minder toeristische reizen en 16% minder zakenreizen dan in dezelfde periode van 2008 (eigen land -18%, buitenland -8%). Het aantal lange vakanties zakte met 3% en het aantal korte met 9%. Geldgebrek lijkt hier de bepalende factor te zijn, want de daling kwam bij lange vakanties geheel op conto van buitenlandse reizen (-6%, men ging even vaak op vakantie in eigen land) en het aantal (relatief goedkope) lange bezoeken aan familie en vrienden ging 18% omhoog (eigen land +10%, buitenland +31%!).

Tussen 2005 en 2008 steeg het aantal lange vakantiereizen naar binnen of buitenland (4 of meer overnachtingen) van Slowaken met 11% (NL +7%, BE -5%; Eurostat). Het aantal van deze reizen met enigerlei vorm van organisatie vooraf groeide relatief sterk (directe reservering reis/verblijf +32%, NL +11%, BE -4%; reisagent +26%, NL +9%, BE -7%; pakketreis +28%, NL +7%, BE +4%) en het aantal niet georganiseerde reizen zakte met 9% (NL en BE +2%). In 2008 geschiedde in Slowakije nog 39% van alle lange vakantiereizen geheel op de bonnefooi (NL 24%, BE 7%; buitenlandse reizen 22%, BE 6%, NL 16%). Volgens het Slowaakse ministerie van economie boekten Slowaken in dat jaar 631.000 reizen naar het buitenland (30% meer dan in 2006) die gepaard gingen met 5,7 miljoen overnachtingen (+33%, gemiddeld 9 nachten per reis). In betaalde onderkomens in eigen land verbleven Slowaken in 08 en 09 maar 2,9 dagen. Van de georganiseerde buitenlandse vakantiereizen had maar liefst zo’n 90% een (veelal Mediterrane) zon en strandbestemming als doel (Kroatië 22%, +36% t.o.v. 2006; Griekenland 17,5%, +3%; Egypte 11,5%; +70%) en verder Oekraïne (in 2007 sterk opgekomen), Bulgarije (+25% t.o.v. 06), Italië, Turkije (meer dan verdubbeld) en Tunesië (+40%, per land aflopend van 8,5 naar 7%). Qua transportmiddel vond van de lange buitenlandse reizen (4 of meer dagen) een opmerkelijk groot deel plaats per touringcar (bijna 26% in 08; BE 8%, NL 6%) en een opvallend klein deel met de auto (ruim 26%, BE 52%, NL 46%). Het vliegtuig scoorde 40% (BE 45%, NL ook 40%) en het aantal vliegreizen nam t.o.v. 2005 toe met 50% (NL +16%, BE +5%). Ook de touringcar en auto boekten in Slowakije t.o.v. 2005 nog winst (Eurostat). Naar onderkomen hadden in 2008 bij alle buitenlandreizen met verblijf (1 of meer nachten) hotels een aandeel van 51% (NL 43%, BE 53%), private onderkomens kwamen op 32,5% (BE 27%, NL 17%) en overige collectieve onderkomens op 8% (BE 17%, NL 38%)