Economisch belang en verwachting

Volgens de verwachting van het WTTC (http://www.wttc.org/eng/Tourism_Research/ tourism economic research/ country reports) zal het Grieks Cypriotische toerisme in 2009 op de wereldranglijst van 181 landen qua economische waarde in absolute zin 74^e, qua bijdrage aan het BBP 31^e (2^e in de EU27) en qua groeiverwachting over 10 jaar 94^e (8^e EU) staan. De in maart 2009 via het WTTC uitgebrachte verwachting voor 2009 was dat de sector dat jaar meer last van de economische crisis zou hebben dan gemiddeld in de EU. De verwachte groeicijfers t/m 2018 lagen echter wel flink boven de Eu normaal. In engere zou in 2009 toerisme 7,9% van het BBP (€1,39 miljard, -5,7% t.o.v 2008; EU 3,4%, -4%) en 11% van de banen gaan opleveren (41.800, -6,7%; EU 3,9%, -3.8%) en met de uitstraling over de rest van de economie meegerekend 18,3% van het BBP (€3,24 miljard; -4,8%; EU 9,9% BBP, -3,5%) en 22,9% van de banen (86.600; 6,1%, EU 10,4%, -3%). Verder was de verwachting dat 9,2% van de overheidsuitgaven (€0,29 miljard; +2,7%; EU 3,3%, +3,4%) en 17,8% van de kapitaalsinvesteringen (€0,66 miljard; -5,3%; EU 9%, -8%) erin terecht zou komen. De uitgaven van individuen aan toerisme en reisverkeer werden begroot op 12,7% van hun budget (€1,47 miljard, -1,8%; EU 10%, -3,3%) en de uitgaven in verband met zakenreizen op €0,3 miljard (1,7% zakelijke bestedingen; -5,5%; EU 1,4%; -9%). De verwachte bestedingen van buitenlandse toeristen in Griekenland aan goederen en diensten bedroegen €2,16 miljard (23,6% waarde totale export; -5,8%; EU 6,1% exportwaarde, -4,7%). De waarde van dingen die ze kopen om mee terug te nemen of van zaken die Grieks Cyprus via het buitenland binnen krijgt voor toerisme werd geschat op €0,11 miljard (1,2% exportwaarde, +17%; EU 5,5%, -1,2%). Daarmee zou het buitenland naar verwachting €2,27 miljard aan toeristisch inkomen opleveren.

Volgens Eurostat groeide in 2008 het aantal banen in het toerisme (FTE) op Grieks Cyprus in directe zin van 38.000 (1^e kwartaal) naar 38.600 (4^e kwartaal). Volgens het Grieks Cypriotische CBS (statistical abstract 2007) werkten in 2007 gemiddeld 37.500 mensen in de horeca (+15% t.o.v 2002; verblijfsaccommodaties 48%; restaurants en cafés etc 52%; 10% werkgelegenheid). De horeca haalde in 2007 een omzet van €1,78 miljard en een brutowinst van €1 miljard  (+1,9% met inflatiecorrectie; 6,9% BBP). De inkomsten uit verblijfstoerisme over 2008 waren €1,79 miljard (-3,5% t.o.v 2007). In de 1^e helft van 2009 lagen ze met €566 miljoen 15,8% lager dan in de 1^e helft van 2008. In juni 2009 was de doorsnee verblijfsduur even lang als in juni 2008 (9,8 dagen), maar men gaf minder uit (juni 2009: per persoon €672; pp per dag €68,40; -10,5%). In de TRNC stegen de toeristische revenuen t/m 2007 enorm (US$281 miljoen in 2007; bijna 3½ keer zoveel dan in 2002 en ruim 25% meer dan in 2006).

Achtergronden

Tot 1974 ontwikkelde het toerisme zich op Cyprus zeer voorspoedig en de toeristencen­tra waren in deze tijd Famagusta en Kyrenia op Noord-Cyprus. Na de bezetting van dit deel van het eiland door het Turkse leger raakte de centrale overheid in één klap ruim 70% van de beddencapaciteit en 40% van de faciliteiten kwijt. Nadat de ergste conster­natie voorbij was, werd in het Griekse deel van het eiland hard gewerkt om het verlies te compenseren. Thans is het toerisme voor Grieks-Cyprus van levensbelang om­dat het de belangrijkste economische factor is en (buiten Malta) meer aan de economie bijdraagt dan in enig ander Europees land. Dit maakt het land kwetsbaar voor verschijn­selen die het va­kantieverkeer doen teruglopen als terrorismedreiging, oorlog, epidemieën en economi­sche wereldrecessie. Doordat Grieks Cyprus relatief duur werd, werd het ook gevoelig voor concurrentie van goedkope vakantiebestemmingen als Turkije.

Beleid en capaciteit

Het toerismebeleid is er op gericht om variatie en diversiteit te vergroten. Zo wil men de spreiding van de toeristen over de seizoenen bevorderen en de afhankelijkheid van bezoek uit het VK verkleinen (tot in 2008 rond de helft van het aanbod). In 2009 is het voor Russische toeristen bijv makkelijker gemaakt om het land in te komen. Volgens de Cypriotische ambassade in de VS wil men de nadruk op strand en uitgaanstoerisme verkleinen; bijv via meer golfbanen en andere sportfaciliteiten, jachthavens, parken, natuurroutes, kuuroorden en andere gezondheidsitems. Met goedkope leningen wordt de aanleg van faciliteiten voor agrotoerisme gestimuleerd. Verder is geld vrijgemaakt voor toeristische stimulering van ambachtelijke activiteiten en traditionele wijnbouw. De overheid wil ook congrestoerisme, platte­landstoe­risme, win­tertoerisme en funshoppen vanaf cruise­schepen stimuleren. Van de toe­risten komt 5 à 10% met crui­seschepen.

Volgens statistical abstract 2007 verdubbelde op Grieks Cyprus het aantal hotelachtige collectieve toeristische onderkomens tussen 1990 en 2004 ruim naar 955, maar daarna trad een daling in naar 902 in 2007 (-6%). Het aantal overige collectieve onderkomens  groeide tussen 2002 en 2007 van 133 naar 167 (4 campings en 163 vakantiehuizen en villa’s etc). In 2007 telde men ruim 87.800 bedden in hotelachtige onderkomens (-5% t.o.v topjaar 2004). Ze waren voor 60% in sterrenhotels (+0,5%; 4 sterren 24%, 3 sterren 19%, 5 sterren 11%, 1 of 2 sterren 6%) en voor de rest voornamelijk in hotel appartementen (23%), toeristendorpen (8%) en toeristen appartementen (6,5%). Overige onderkomens telden 4765 plaatsen (campings 58%, losse vakantiehuisjes en villa’s en gemeubileerde appartementen 42%). In 2007 telde men in totaal bijna 92.600 plaatsen en in 2008 bijna 90.400. Volgens Eurostat zakte het aantal hotelbedden tussen 2002 en 2008 met 5% naar 86.000 (EU27 +10%). In 2006 verbleef 5,3% van de buitenlandse gasten in een eigen onderkomen. Dit aandeel is het grootst onder Arabieren, Egyptenaren, Britten, Amerikanen en Russen. In de TRNC is het aantal plaatsen tussen 2000 en 2007 met meer dan 50% gegroeid. In 2007 telde men daar 142 onderkomens met 16.200 plaatsen; voor 95% in hotels. Het doorsnee comfort is minder dan op Grieks Cyprus, maar de prijzen liggen ook lager.

Toeristische trekpleisters

Op http://wikitravel.org/en/Cyprus is praktische info te vinden over trekpleisters. Bijna alle verblijfstoerisme speelt zich af in de kuststeden. Deze zijn van west via zuid naar oost Pafos of Baf (35% van het buitenlands bezoek in 2008; veel oudheden en natuur), Limassol of Lemesos (13%, uitgaan, vertier), Larnaca (9,5%: oudheden; ambachten, bijv in Lefkara; zoutmeer, strand, duiken, snorkelen), Aya Napa (16,5%: het meest van god los; strand, uitgaansleven) en het nabij gelegen Paralimni (16%). De hoofdstad Nicosia/ Lefkosia (op zijn Turks Lefkosja; 6%) wordt vaak bezocht vanuit deze toeristenoorden. De stad is minder massatoeristisch en het meest authentiek Cypriotisch. Er is veel te zien en te doen en een overnachting boeken is zeker de moeite waard voor wie graag uitgaat. Ook de groene lijn vormt een trekpleister, mede omdat toeristen uit EU landen thans zonder al te veel moeite de grens over mogen. De grootste trekpleisters in de TRNC zijn Kyrenia en Famagusta. Openbaar vervoer op Cyprus laat te wensen over. Toeristen delen vaak taxi’s en op Grieks Cyprus is op veel plaatsen een auto, brommer of fiets te huur (in de TRNC alleen auto’s). De Cyprioten rijden allemaal in auto’s rond. Het verkeer rijdt op Cyprus links (een Britse erfenis) en het verkeersgedrag van Cyprioten is ondanks de heersende gastvrijheid niet om enthousiast over naar huis te schrijven.    

Verblijfsaccommodaties: gebruik  en trends

Qua overnachtingen in collectieve verblijfsaccommodaties hebben buitenlanders naar EU maatstaven een erg groot aandeel. Wel neemt het aandeel van de Cyprioten toe; van nog geen 4% in 1999 naar ruim 7% in 2008. In 2001 beleefde men qua aantallen betaalde overnachtingen met 18,8 miljoen een topjaar. Tussen 2006 en 2008 zakte het aantal licht; van 14,43 naar 14,38 miljoen. De hotelachtige onderkomens nemen ruim 99% van de overnachtingen voor rekening. De bezettinggraad van de hotelplaatsen ligt naar EU maatstaven hoog, maar varieert wel relatief sterk. Ze liep tussen april 2008 en maart 2009 uiteen van 12% in januari (laagste EU27) naar 86% in augustus (2^e EU27 na Malta). Landelijk lag ze in 2008 op 61,2% (in 2007 op 59,6%: d.w.z +1,6%). Het verblijf in sterrenhotels ligt het hoogst bij Belgen, Oostenrijkers, Italianen, Polen en Duitsers (boven 60% in 2007). Appartementen en vakantiedorpen zijn opvallend in trek bij Scandinaviërs en Finnen (meer dan 50% in 2007). Nederlanders vertonen een gemengd beeld (51% hotels, 27% appartementen etc; 14% overige, m.n campings). De TRNC heeft genoeg plek voor de toeristen die er komen, want de bezettingsgraad ligt lager dan op Grieks Cyprus (32,5% op jaarbasis in 2007; 2004 was met 41% een piekjaar).

Inkomend toerisme

In de piekjaren 2000 en 2001 kwamen bijna 2,7 miljoen toeristen naar Grieks Cyprus en in het daljaar 2003 ruim 2,3 miljoen. Tussen 2006 en 2008 lag het aantal iets boven 2,4 miljoen (per inwoner nog altijd 5 keer zoveel dan in NL). Hierin zijn de dagjesmensen, die bijna allemaal met cruiseschepen komen, niet meegerekend (hun aantal daalde tussen 2006 en 2008 van 282.000 naar 227.000), maar wel familie en vriendenbezoek (11,6% in 2008; 13,8% in 2007; -2,2%) en zakenbezoek (6,9%). In de 1^e helft van 2009 kreeg men 10,8% minder gasten dan in de 1^e helft van 2008; variërend van -0,4% in april tot -19,3% in februari (in juni -15,4%). Tussen 2001 en 2006 steeg naar motief het aandeel privé bezoek gestaag van 4 naar 6,6%; maar in 2007 sprong het naar 11,1%. Het was het grootst onder Grieken (47%), Polen (19%) en Britten (11%: mede vanwege de Britse bases). Het gedeelte zakenreizigers bereikte in 2007 een piek van 7,2% (3,8% in 2001) en is in 2008 dus iets gezakt. Al met al is sinds 2001 het deel vakantiegangers 9,5% kleiner geworden (81,6% in 2008). Sinds 2006 overtreft op jaarbasis het aandeel terugkerende bezoekers het deel dat voor de 1^e keer kwam (in 2008: 51,3 om 48,7%). Vooral buiten het hoogseizoen is dit aandeel relatief groot.

Qua organisatie is het aandeel van pakketreizen groot, maar het neemt wel af. Tussen 2001 en 2008 zakte het van 75,2% naar 61,2%; maar de grens lijkt in zicht te komen (61,6% in 2007). Doorgaans komt qua vervoer op Grieks Cyprus tussen 7 en 10% van de reizigers aan per boot. De rest komt met het vliegtuig. In de 80er jaren werd het aandeel luchtreizigers groter dan het deel dat over zee kwam en dat gedeelte zakte daarna verder. Naar herkomst komt jaarlijks rond 95% van de verblijfstoeristen uit Europa en in 2008 kwam 80% uit een Eu land. Tussen 2006 en 2008 is m.n het aantal aankomsten uit het VK, Duitsland, Zwitserland en Frankrijk gedaald en de inbreng uit Scandinavië en Rusland steeg flink. In 2008 kwam bijna 52% van de 2,4 miljoen toeristen uit het VK, gevolgd door Rusland (7,5%), Griekenland en Duitsland (beide 5,5%) en Zweden 5%. Het bezoek uit Nederland bereikte in 2000 een piek (55.000), maar liep daarna terug naar 26.300 in 2008. Het bezoek uit België liep in 2008 weer op (26.400: +15% t.o.v 07). Van de betaalde overnachtingen namen in 2008 Britten ruim 46% voor rekening, gevolgd door Russen 9%, Duitsers 7%, Zweden 6%, Noren 3,5% en Zwitsers (1,5%). De doorsnee verblijfsduur daalt licht; tussen 2001 en 2008 van 11,2 naar 10,1 nachten bij alle bezoekers (toeristen, privé-bezoek en zakenreizigers). In de TRNC gaat het aantal inkomende toeristen met sprongen vooruit. Het lag in 2007 op 791.000 (+86% t.o.v 2002; +10% t.o.v 2006). Wel blijft het aandeel Turken erg groot (74% in 2002; 80% in 2007, bron http://www.devplan.org/Frame-eng.html). Bij hen gaat het relatief vaak om familie en vriendenbezoek.

Reisgedrag van Grieks Cyprioten

Het aantal Cyprioten van 14plus dat vakantiereizen maakt met 4 of meer overnachtingen wisselt nogal. In het piekjaar 2005 waren het er 629.500 en in 2008 bijna 580.000 (bron Eurostat). Wel neemt het aantal buitenlandse reizen met 4 of meer overnachtingen en vooral het aantal overnachtingen daarbij sterk toe (+70% tussen 2002 en 2008). In 2008 hadden 129.000 Cyprioten 194.000 vakanties met 4+ overnachtingen in eigen land en 450.000 van hen maakten 696.000 buitenlandse reizen met 4+ nachten. Bij deze 890.000 reizen werden 10,6 miljoen overnachtingen geboekt (gemiddeld bijna 12 per reis); ruim 30% meer dan in 2006 en voor 86,5% in het buitenland. De korte reizen (1 of meer overnachtingen) meegerekend ging het in 2008 om 618.000 vakantiereizen en 179.000 zakenreizen over de grens. Het Grieks Cypriotische CBS (zoekwoorden Cyprus statistics) kwam voor 2008 bij de buitenlandse reizen op 65,5% vakantiereizen, 20,5% zakenreizen, 10,5% studiereizen (veel Grieks Cypriotische studenten studeren in Griekenland of het VK) en 3,5% overige reizen. Tussen 1999 en 2008 waren Griekenland en het VK überhaupt veruit de voornaamste bestemmingslanden. In 2008 ging van de 1,21 miljoen buitenlandse reizen (+12% t.o.v 2007; meer dan een verdubbeling t.o.v 2000) 37% naar Griekenland en 20% naar het VK, op afstand gevolgd door Rusland (4%). De verdeling naar leeftijdsgroepen was 15 t/m 24 jarigen 18,5%, 25 t/m 44 jarigen 43,5%, 45-65 jarigen 31,5% en 65plussers 6,5%. De uitgaven van Grieks Cyprioten bij reizen met verblijf (minstens 1 nacht) bedroegen in 2008 €2,27 miljard (Eurostat). Daarvan ging slechts 25% naar vakanties in eigen land. T.o.v 2007 stegen ze behoorlijk. In 2008 ging bijv €295 miljoen op aan hotelovernachtingen (bijna de helft meer dan in 2007) en €595 miljoen aan zakenreizen; meer dan het dubbele van 2007.