Polen en Nederland

Het aantal in Nederland wonende Polen steeg tussen 1-1-2005 en 1-1-2008 van 39.815 naar 58.853 (bron CBS). Op de laatste datum waren ruim 41.500 van hen in Polen geboren en ruim 17.300 waren in Nederland geboren kinderen uit 1 of 2 Poolse ouders.

In 2006 woonden ruim 3400 mensen uit Nederland in Polen; 964 in NL geboren Polen, 2115 met een dubbel paspoort (1587 vrouwen) en 372 met een Nederlands paspoort.

In 2006 kwamen volgens het Poolse CBS GUS 236 immigranten uit NL Polen binnen en emigreerden 986 Polen naar Nederland (bron demographic yearbook 2007).

Volgens het Nederlandse CBS nam in 2006 het aantal Polen in NL echter toe met zo’n 6000 en in 2007 met ongeveer 7000.

In 2004 werden 25.000 tijdelijke werkvergunningen afgegeven aan Polen, maar in NL werkten daarnaast minstens zoveel legale Polen uit voormalige Duitse gebieden met een Duits paspoort. Ook komen veel Polen NL binnen van buiten Polen.

De meeste Polen doen in NL eenvoudig productiewerk en werken via (vaak malafide) uitzendbureaus. Vanaf 2006 vestigden zich meer Polen als zelfstandige (bijv klusjesman of winkelier). Het merendeel van hen leeft in de grote steden, Brabant en Limburg

Klachten in NL over Polen hebben vaak te maken met slechte huisvesting, overvloedig drankgebruik, schoolkinderen die slecht Nederlands spreken en Polen die vissen zonder visakte en de vis meenemen om op te eten of door te verkopen.

Sinds 1 mei 2007 geldt vrij verkeer tussen Nederland en Polen. Na een Polenconferentie eind 2007 is men in 2008 strenger gaan controleren op malafide uitzendbureaus en op de slechte arbeid, woon en leefomstandigheden de daaruit voortvloeien.

In november 2008 zochten veel Polen werk in Nederland uit landen die zwaar getroffen werden door de kredietcrisis. Het Britse pond en de IJslandse kroon verloren bijv veel waarde ten opzichte van de zloty en in Ierland stortte de bouw in.

In Nederland bestaat een actieve Pools Nederlandse culturele vereniging; de PNKV met in 2005 zo’n 1000 ledenadressen. Deze heeft onder meer de integratie van Polen in Nederland als doelstelling. De Nederlandse vereniging in Polen heet “Poolshoogte”.

Sinds maart 2008 wordt de deels 2talige weekkrant Popolsku (op zijn Pools) gratis verspreid in een oplage van 50.000. De website is http://www.popolsku.nl/.

Prominente Polen in NL zijn Maigorzata Bos-Karczewska van http://www.polonia.nl/ en schrijver Milo Anstadt (ondermeer van opinieartikelen in het NRC).

Polen en de EU

De strenge roomsen in Polen zijn gekant tegen het Eu lidmaatschap. Hun spreekbuis is het roomse radiostation Maryja van pater Tadeusz Rydzyk. `

Hij is onder meer voorstander van de opheffing van de scheiding van kerk en staat en hij is een stuk fundamentalistischer dan de Poolse kerkleider kardinaal Glemp.

Op 1 mei 2004 kwam Polen bij de EU. Men verwachtte toen dat tot 2034 zo’n 4 miljoen Po­len zullen emigreren binnen de Eu, waaronder ongeveer 1,2 miljoen arbeidsmigranten.

Begin 2006 werd het aantal Poolse arbeidsmigranten in de EU15 geschat op 0,6 tot 1,2 miljoen.

Ondanks de hoge werkloosheid begon zich toen in Polen een tekort af te tekenen aan vakmensen. Het aandeel Poolse werkgevers dat moeite had met het vinden van gekwalificeerd personeel steeg tussen begin 2004 en begin 2006 van 8 naar 14%.  

Polen en de rest van de wereld

In de afgelopen 350 jaar zijn er 3 grote emigratiegolven geweest vanuit Polen. Er wonen ruim 20 miljoen mensen van Poolse komaf buiten Polen; alleen al in de VS 11 miljoen (vooral in Chicago, New York en New Jersey).

Ook Duitsland (1.6 miljoen), Frankrijk (1 miljoen), Canada (650.000), Wit-Rusland (600.000), Brazilië en Australië kennen grote Poolse gemeenschappen.

Veel Polen zijn erg pro-Amerikaans. Zo hebben in 2003 Polen meegevochten met de Ame­rikanen in Irak. De Poolse ambassade behartigde de Amerikaanse belangen daar toen de Amerikaanse ambassade dicht was. Een bekend grapje in Polen is dat de Polen zich graag los zouden willen maken van Europa om de 51^e staat van de VS te worden.

Amerikanen kennen veel Polenmoppen. Ze doen soms denken aan Nederlandse Belgen­moppen. In Amerikaanse Polenmoppen wordt de Pool vaak afgeschilderd als dom, eigenzinnig en koppig tot in het absurde.

Dit beeld is (met nuances) terug te vinden in de humoristische film “the big Lebowski” van Joel Coen.

Er zijn Amerikanen van Poolse afkomst die zoveel mogelijk Polenmoppen verzamelen en op het internet zetten.  

De Polen zelf

De Poolse nationale munteenheid, de zloty is verdeeld in 100 groszy. In 1995 werd de nieuwe zloty ingevoerd. De oude zloty was enorm gedevalueerd en de nieuwe werd 10.000 oude zloty waard.

In Polen zijn 5 steden met meer dan 500.000 inwoners. Dit zijn, in volgorde van grootte, Warschau (1.7 miljoen), Łodz, Krakow, Wroclaw (Breslau) en Poznan (565.000 in 2006).

In Polen is door de eeuwenlange censuur satire tot een kunstvorm verheven. In het land zijn veel cartoonisten. Poolse humor varieert van verfijnd tot liederlijk.

Poolse psychologen die zich met de volksaard bezig hielden dichtten hun volk het skirto­thyme karakter toe. Dit karakter komt onder druk het beste uit de verf.

Zonder druk is het invoelend, beïnvloedbaar, fantasierijk, on­standvastig en chaotisch eigenzinnig; maar onder druk wordt het alert, geconcentreerd, doelgericht, vasthoudend, moedig, eensgezind en opofferend. Volgens deze psychologen willen Polen niet worden bevoogd, maar hunkeren ze wel naar bevestiging door anderen.

De Poolse norm van het helpen van vriendjes heeft corruptie als mogelijk keerzijde. Corruptie is een heet hangijzer in de politiek en veel Polen praten over beide liever niet.

Volgens de veel geciteerde corruptieperceptie index van Transparency Inter­national werd Polen ieder jaar corrupter en vanaf 2003 zat men in de top van de EU25.

Zorgen en toekomstverwachtingen van de Polen

Eind 2006 vormden onzekerheid over werkloosheid (53% EU25 36%), pensioenen (39% om 35%) en de gezondheidszorg (39% om 30%) de top3 van zorgenkindjes.

Het volksdeel van met zorgen over misdaad (32 om 26%), kosten van levensonderhoud (38 om 35%) en de armrijk kloof (18 om 17%) lag ook boven het EU gemiddelde.

Opvallend weinig Polen maakten zich druk over integratie en immigratie, globalisering, terrorisme, milieu, onderwijs, economische groei, ouderenzorg en de bereidheid van mensen om te helpen.  

Eind 2006 waren volgens de gegevens uit Eurobarometer 273, wave 66.3 de Polen naar EU maatstaven tamelijk optimistisch over de toekomst.

Dit bleek uit de verwachtingen voor het komende jaar over het leven (beter: 37%; EU25 35%, slechter 11 om 10%), de financiële situatie (beter: 28%, EU 25%; achteruit 15 om 16%) of de werksituatie (beter 20 om 21%; slechter 5 om 7%).

Ook de verwachtingen over economie (beter 21 om 20%, slechter 27 om 34%) en werkgelegenheid (groei 29 om 22%, neergang 21 om 33%) waren boven gemiddeld.

Het volksdeel dat verwachtte dat het leven voor de volgende generatie makkelijker zou worden lag flink boven de EU25 normaal (31 om 17%).

De grootste zorgpunten hier waren opnieuw de werkloosheid (41%, EU25 40%); gevolgd door de misdaad (33 om 25%) en pensioenen (31 om 30%).

De cultuurdimensies van Hofstede in Polen en Nederland

Cultuursocioloog Hofstede onderzocht ruim 80 landen op de 4 dimensies machtsafstand, onzekerheidsvermijding, individualisme – collectivisme en masculien-feminien.

In Polen is de machtsafstand vrij groot en in Nederland klein. Dat betekent dat men in Polen gemakkelijker dan in NL accepteert dat de één meer macht heeft dan de ander en dat de machtsverhoudingen er uitgesprokener zijn dan in Nederland.

In Polen moeten bij publieke manifestaties de regionale vlaggen wat lager geplaatst worden dan het nationale dundoek. In Nederland hoeft dat niet.

Macht op basis van bijv afkomst of leeftijd kan een Polen meer invloed hebben dan in Nederland.

Ouderen openen vaak zakenbijeenkomsten. Eind 2006 geloofde 12% van de Polen (Nederlanders 2%) dat uit een rijke familie komen helpt om het ver te brengen.

Polen scoren boven gemiddeld op onzekerheidsvermijding (angst voor onbekende risico’s). In Nederland is deze angst wat kleiner.

Poolse werknemers ervaren steun aan duidelijk afgebakende gezagsverhoudingen en verantwoordelijkheden en waarderen loyaliteit en het nakomen van afspraken hoog. 

Vaak houden ze van precieze instructies en voeren ze opdrachten nauwgezet uit, maar nemen ze naar Nederlandse maatstaven niet zoveel eigen initiatief.

Polen hechten meer dan Nederlanders aan het vastleggen van regels en verantwoordelijkheden en men delegeert, anders dan in Nederland, weinig. Men wil  sterker dan Nederlanders, zekerheid over wie op welke plek hoort.

Daardoor is de voorliefde voor een planmatige stap voor stap aanpak (met check en dubbele check) opvallend aanwezig.

Het contact tussen hoger en lager geplaatsten verloopt in Polen tamelijk formeel. M.n wanneer er  een buitenstaander bijkomt kruipt men uit angst voor ondermijning van de eigen formele positie in de rol die daarbij hoort.

Polen is (net als het VK, de VS, China en Japan) een masculien land en Nederland is (net als Scandinavië) sterk feminien.

Begrippen als competitie en vrije markt mogen in Polen op relatief veel sympathie rekenen en in Nederland termen als zorgsamenleving en het beschermen van wat kwetsbaar is. Zwakken moeten in Polen juist sterk worden.

Polen zullen niet gauw een appèl doen op een bijstandsuitkering. Ze zoeken liever hun heil elders, doen het met minder en/of proberen creatief aan de kost te komen.

Nederlanders zien “geluk hebben” vaker dan Polen als oorzaak van het feit dat iemand het ver bracht in het leven (38 om 27% eind 2006).

Het aandeel mannen in mannenberoepen en vrouwen in vrouwenberoep is in Polen groter dan in Nederland.

De relatief hoge masculiniteit, machtsafstand en onzekerheidsvermijding maken in Polen de gerichtheid op uiterlijke statussymbolen als vlaggen, titels, onderscheidingen, uniformen en merken sterker dan in Nederland.

Bij in­ternationale representatieve gelegenheden ziet men bijv veel gala-uniformen e.d (nationa­lisme).

Nederland is meer een individualistisch land dan Polen. In beide landen overheerst een schuld en excuus cultuur, maar schaamte en ontkenning uit angst voor gezichtsverlies speelt in Polen meer op dan in Nederland (in sterk collectivistische landen als Turkije, Marokko, China en Indonesië geldt dit overigens nog veel sterker).

Men koestert helden en men heeft echt moeite om bijv met de minder fraaie rol van een aantal Polen in de 2^e wereldoorlog of tijdens het communisme in het reine te komen.

De mantelzorg functioneert sterk in Polen, m.n op het platteland. Kinderen delen veel vaker dan in NL een woning met ouders en bejaarden blijven vaak bij kinderen inwonen.

Vrienden en familiediensten spelen een grote rol in Polen. Dit draagt er bijv ook toe bij dat men hoog scoort op de nogal rijk westers geënte corruptieperceptie index van TA. 

Bepaald worden door anderen speelt in Polen een grotere rol dan in Nederland. Men is er erg gevoelig voor hoe de omgeving praat of denkt en men neigt naar conformisme.

De collectivistische opties “de goede mensen kennen” (32%; NL 22%; EU 26%) en “uit een goede familie komen” (12%, NL 2%: EU 9%) als manieren om verder te komen werden eind 2006 door Polen vaker gekozen dan door Nederlanders.

Het gedeelte dat geloof in de Amerikaanse droom van hard werken hoog inschatte als manier om het ver te schoppen was even groot als in Nederland (36%: EU25 45%).

Voor bezoekers

Tussen december 2007 en april 2008 zijn in Polen de Schengen akkoorden in werking getreden die vrij verkeer van personen mogelijk maken.

Er zijn dagelijks vluchten van Schiphol naar Warschau en meerdere keren per week vluchten naar Krakow en Gdansk. Vanuit Eindkoven zijn er vluchten op Katowice.

Met de auto is het rond 1000 km naar Polen. Omdat buitenlandse auto’s er regelmatig worden gestolen raadt de EVD aan om ‘s nachts op bewaakte plaatsen te parkeren. Autokraken (met speciale sleutels) en joyriden komen veel voor. 

Het openbaar vervoer in de grote steden is goed. Van Warschau rijden rechtstreeks treinen naar alle grote plaatsen. De trein is relatief goedkoop.

Door de EVD wordt aangeraden om alleen officiële taxi’s (taxi’s van standplaatsen of telefonisch bestelbare taxi’s) of bussen te nemen. Buskaartjes zijn goedkoper bij kiosken dan in de bus zelf.

Op drukke plaatsen in Poolse steden (m.n. op treinstations) let men goed op de eigen spul­len (zakkenrollers en tassendieven). Buitenlanders die er niet te opzichtig als toerist uitzien worden echter niet snel bestolen. De situatie verbetert wel.

De roomse religie is een hoofdonderdeel van de Poolse identiteit. Roomse feestdagen zijn in de praktijk ook nationale feestdagen (veel bedrijven en instellingen zijn dan dicht).

De Poolse munt, de zloty, wordt aangeduid met PLN. De koers lag in januari 2007 op 3,89 PLN per € en in november 2008 op 3,77 PLN. In heel Polen zijn pinautomaten.

De bekende hotelketens zijn tegenwoordig in Polen vertegenwoordigd. Er zijn niet zoveel middenklassenhotels en ze zijn naar verhouding duur.