Etnische verhoudingen en hun historische achtergrond

Via Croats is veel te reconstrueren over dit onderwerp. Rond 1100 v Chr. werd het grondgebied van het Kroatië van nu bewoond door Illyrische stammen (Illyrian). Later kwamen er ook Griekse handelsnederzettingen langs de Adriatische oostkust. Na 300 v Chr. werd de stam der Dalmatiërs dominant. Dit herder en paardenvolk werd uiteindelijk deel van het Romeinse rijk en vermengde zich met de Romeinen. Na de Romeinse tijd bleef langs de kust en op de eilanden de invloed vanuit noord Italië (m.n. Venetië) groot en ook nu leven hier en daar nog nazaten van Illyriërs die een Romaans dialect spreken. Doordat de Hunnen alles in beweging zetten arriveerde in de 7e eeuw de Slavische stam van de Kroaten in het gebied. Hun herkomst is enigszins in nevelen gehuld. Er doen een 3tal theorieën de ronde die bij gebrek aan geschreven bronnen uit de tijd gebaseerd zijn op overlevering (Theories). Feit is dat de ze dominant werden over de Magyaren in het oosten van het huidige Kroatië en dat hun Slavische taal toonaangevend werd in het gebied. In het Kroatische binnenland trad later vermenging op met Oostenrijkers en Hongaren. De Ottomaanse Turken hadden het in delen van Kroatië soms voor het zeggen, maar hun invloed werd in het huidige Bosnië Herzegovina aanzienlijk groter. Westelijk Herzegovina, het deel dat aan Dalmatisch Kroatië grenst, viel echter ooit onder Kroatië en hier wonen nog steeds bijna een half miljoen Kroaten. In de Ottomaanse tijd stelde het Habsburgse keizerrijk op Kroatisch grondgebied bufferzones in waar voordelig geleefd kon worden mits men bereid was indien nodig de wapens tegen de Ottomanen op te nemen. Veel Serviërs die gevlucht waren voor de Ottomanen maakten gebruik van dit aanbod. Deze bleven orthodox, maar vermengden zich meer met de roomse Kroaten dan met Turken. Genetisch zijn de Kroaten en Bosniërs van nu het sterkst verwant. Slovenen, Serviërs en Moldaviërs komen het dichtst in de buurt. Kroaten en Slovenen hebben iets meer noord Europese genen dan andere zuid Slavisch volken en de genetische verwantschap met volken uit Italië is onder Kroaten (ook langs de kust) thans gering.

In 1981 bereikte het aandeelminderheden in de bevolking een piek van 25%. Daarna zakte het van 22% in 1991 via 10,4% in 2001 naar 9,6% in 2011. In 2011 waren Serviërs met 4,4% nog wel veruit grootste minderheid, gevolgd door Bosniërs & Slavische moslims (0,9%), Roma (0,4%, wellicht flink wat meer), Italianen (0,42%), Albanezen 0,41%, Hongaren 0,33%, Slovenen 0,25% en Tsjechen 0,22%. Van hen groeiden na 1991 Bosniërs/ Moslims en Albanezen in aantal & aandeel en Roma wellicht ook (er lieten zich in elk geval meer registreren). Hongaren en Slovenen en in mindere mate Italianen en Tsjechen kwamen er minder (Demographics, meer details op de links in de tabel onder “ethnic groups”, in de tekst hierna en bij “bevolking etc.”).

De Serviërs zijn nog altijd veruit de grootste etnische minderheid (Ethnic), maar na de onafhankelijkheidsoorlog met Servië (1991-1995) vluchtten de meesten van hen naar Servië of Servische delen van Bosnië (hetgeen veel Kroaten ervoeren als een koekje van eigen deeg, want de Serviërs begonnen met etnisch zuiveren). In 1991 lag het officiële aandeel Serviërs nog op 12,3% (582.000 in getal), in 2001 op 4,5% (202.000) en in 2011 op 4,4% (187.000). De oudste groep Serviërs is een erfenis uit de Ottomaanse tijd (zie boven). Onder de Joegoslavische volksrepubliek (1943-1992) kwamen daar m.n. tussen 1961 en 1981 velen bij die zich opgaven als Joegoslaven (380.000 of 8,2% in 1981, merendeels Serviërs). In 1991 waren daar nog 106.000 van over, maar in 2001 nog maar 176. Ook nu telt het land nog een aantal enclaves waar Serviërs wonen. Ze liggen m.n. langs de Servische grens in het oosten en de Bosnische grens in het zuiden en zuidwesten (zie de kaartjes in Serbs). Tijdens de recente oorlog met Servië (1991-1995) raakten zo’n 400.000 Kroaten ontheemd (etnische zuiveringen). Na de oorlog bleef de verhouding tussen Serviërs en Kroaten eerst erg gespannen. Veel Kroaten hielden Servokroaten verantwoordelijk voor de gevolgen van de onafhankelijkheidsoorlog en vonden dat Servische Kroaten die terugkwamen hun recht hadden verspeeld op onroerend goed of opgebouwd pensioen. Regelmatig zagen deze hun huis & land in bezit genomen door uit Bosnië gevluchte Kroaten en lagere overheden/ rechters hielden compensatie tegen. Na 2000 nam de spanning geleidelijk af en er werd wat vaker Servisch bezit teruggegeven. Naar verluidt waren van de 300.000 Servische Kroaten die ontheemd raakten in 2005 zo’n 115.000 teruggekeerd. De landelijke overheid doet zijn best discriminatie te bestrijden. Klachten over discriminatie op het vlak van bijv. werk en onderwijs hielden echter aan. Er bleven meldingen van achterstelling van scholen met kinderen uit deze groep (Croatia pag. 3) en ook in 2013 rapporteerde Amnesty international voortgang van discriminatie van Servokroaten en onwilligheid qua bestraffing van oorlogsmisdaden door Kroaten (Human) tegen Servokroaten (Croatia).

Onder de minderheden die groter werden vormden in 2011 de Bosniërs & Slavische moslims (39.000 in getal, waarvan 31.000 Bosniër) officieel naar grootte de 2e minderheid van het land. Het betreft voor bijna de helft vluchtelingen uit de oorlog met de Serviërs waar Bosnië nog zwaarder onder te lijden had dan Kroatië. Bij volkstellingen groeide het segment dat Roma aanvinkte tussen 1961 en 2011 van 0,0 naar 0,4% (in getal van 300 naar 17.000, tussen 1991 en 2011 van 7000 naar 17.000). Dat komt deels doordat de Roma (mede via steun uit buitenlandse fondsen) achterstanden inhalen en vaker voor hun identiteit durven of kunnen uitkomen (afnemend analfabetisme bij het volksdeel). Toch lopen schattingen over hun werkelijke aantal nog uiteen van 30.000 naar 60.000 en ze zouden dus best eens de 2e minderheid van het land kunnen zijn. Roma leven al minstens 650 jaar in Kroatië. Sinds 2007 vormen ze een erkende inheemse minderheid. Nu zijn er concentraties rond Zagreb en in de regio Međimurje bij het 3landenpunt Kroatië, Slovenië, Hongarije. Volgens Unicef gaat in Kroatië 70% van de Roma kinderen van de leerplicht leeftijd naar school (bij andere kinderen ligt dat dicht tegen de 100%, pag. 3 e.v.). Wel is de situatie verbeterd. In 2010 werden de Roma een erkende minderheid en het aantal Roma kinderen dat naar school gaat is sterk gegroeid (van 1437 in 2005/06 naar 5250 in 2009/10), mede dankzij geld van wereldbank, EU en open society institute van Soros (Protection ). Anti-Roma opstootjes zijn er echter nog steeds en in 2012 werd daarbij bijv. vanuit de rechts nationalistische hoek wel geklaagd dat die zigeuners van tegenwoordig meer rechten hebben dan “fatsoenlijke” Kroaten. Voor WO II telde Joegoslavië rond 500.000 Volksduitsers en zo’n 400.000 Italianen. Kort na WO II vluchtten bijna alle Volksduitsers (m.n. uit de Duitse vazalstaat die Kroatië toen was) en 350.000 Italianen gingen terug naar Italië.

Naar rechten maken Kroaten in de diaspora aanspraak op 3 à 6 zetels in het Kroatische parlement en de 22 erkende etnische minderheden op 5 tot 8 (8 in 2011, waarvan 3 bezet door Serviërs en 5 door andere groepen; The ). De Servische Kroaten hebben recht op 3 parlementszetels en een Servische partij heeft al eens meegedaan aan de regering. Buiten dat zitten er bijv. Servokroaten namens de sociaal democraten in het parlement. Het parlement telt 100 tot 160 leden (151 in 2011). Kroatië houdt zich o.m. aan het Europese handvest voor regiotalen (European).In 2009 werd in navolging van European Servisch de officiële taal in 23 gemeenten en verder Italiaans in 22 en Hongaars in 2. Waar een minderheid meer dan 1,5% van de bevolking uitmaakt en in voldoende aantallen aanwezig zijn (gemeenten minimaal 200, regio 500) mag ze meedoen aan provinciale of raadsverkiezingen. In gemeenten waar ze meer dan een derde van de bevolking uitmaken mag in de gemeenteraad een erkende minderhedentalen worden gevoerd. Erkende minderheden talen zijn Servisch, Italiaans, Hongaars, Tsjechisch, Slowaaks en Rutheens. Scholen met les in deze talen zijn grondwettelijk toegestaan. In 2010/11 telde men 65 leerplichtscholen waar dit gebeurde met 4100 leerlingen (Servisch 50%, Italiaans 35% en verder Tsjechisch, Hongaars en Duits) en in het vervolgonderwijs 13 scholen met 1550 leerlingen (Servisch 58%, Italiaans 35%). De Roma taal is niet erkend in Kroatië en er wordt in het publieke onderwijs formeel geen les in gegeven.

Kroaten in het buitenland

Kroaten voelen zich sterk verbonden met landgenoten elders. Er zijn veel clubs van/voor Kroaten over de grens met als bekendste de Kroatische broederschap in de USA en een dito erfgoed stichting (Croatian) en wereldcongres (Croatian ). Het land kent ook een staatsbureau voor Kroaten in de diaspora (Croatian). De grootste groep buiten Kroatië zijn de 500.000 Bosnische Kroaten in het westen van Bosnië Herzegovina (Croatian). Onder de traditionele uitheemse groepen Kroaten vallen ook Šokci en Bunjevci in Servië en Hongarije, Burgenland Kroaten in Oostenrijk en Molise Kroaten in oost Italië tegenover Dalmatië. Behalve in deze landen hebben Kroaten de status van erkende minderheid in Montenegro, Tsjechië, Slowakije en Roemenië (Croats). Niet erkende gemeenschappen zijn er in Slovenië (m.n. langs de grens; rond 35.000), Kosovo, Macedonië en Bulgarije. De grootste zijn die in Servië (59.000; m.n. rond Vojvodina) en Oostenrijk (30.000, buiten dat zijn daar nu veel meer Kroatische arbeidsimmigranten). Meer recente emigratiegolven van Kroaten waren er tussen 1890 en de 1e wereldoorlog (rond 500.000 naar m.n. noord en zuid Amerika) en in de 60er en 70er jaren van de 20e eeuw (60.000 naar Canada, 150.000 naar Australië en velen naar West Europa, m.n. Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland). Thans hebben buiten Europa naar schatting 1,5 miljoen immigranten Kroatische wortels (USA 411.000, Chili 380.000, Argentinië 250.000, Australië 126.000, Canada 110.00) en binnen Europa 1 miljoen (Duitsland 230.000 tot 450.000, Oostenrijk 150.000, Zwitserland 40.000, Croats). Rond 2006 kende Kroatië nog een immigratie overschot en men probeerde de komst van goedkope arbeidskrachten van elders te ontmoedigen. Na de kredietcrisis sloeg dat om en in 2009 (10.000 emigranten, 8500 immigranten), 2010 (10.000 en 5000) en 2011 (12.500 en 8500) ontstond een groeiend emigratie overschot (Statistical pag. 122). Ook kwam men voor 2010 tot 294.000 en voor 2011 tot 864.000 buitenlandse zaken & werk reizen met overnachtingen (gemiddeld 5 per reis, Statistical pag. 417) van Kroaten.

België telt thans rond 10.000 inwoners die zichzelf als Kroatisch zien (Croats). De meeste van hen wonen in Wallonië rond Luik. Op Croatiastaat een pagina speciaal gewijd aan Kroaten in Nederland (vanuit Kroatisch overheidsperspectief). Men schat hun aantal op 10.000, waaronder veel door de recente oorlog ontheemde Bosnische Kroaten. Het CBS kwam per 1/1-2013 niet verder dan 218 “Allochtonen” uit Kroatië waarvan 1 van de 2e generatie (man 115, v 103) en 764 allochtonen uit Bosnië (m 389, v 375; 6 van de 2e generatie) die uiteraard niet allemaal Bosnisch Kroaat zijn. Wellicht geven veel Kroaten voormalige Joegoslavië op als land van herkomst. Op 25 juni 2013 verscheen van het CBS een persbericht met de mededeling dat er 5900 Kroaten in NL zijn en dat een groot deel begin jaren 90 kwam (tijdens de oorlog dus; CBS).

Op Kroatiëis op/   via Kroatië startpagina o.m. info te vinden rond het thema Kroaten en Nederlanders incl. ambassades, handel, goede doelen etc. en excl.   de stichting Nederland Kroatië (Home).

Varia rond de Kroaten zelf

Nationale symbolen zijn erg belangrijk voor veel Kroaten. Het karakteristieke roodwitte schaakbord patroon van het wapen (šahovnica) is in die zin belangrijker dan de rood wit blauwe nationale driekleur (het wapen zit ook in de vlag).

Van 1857 t/m 2001 hielden de emigratiegolven tussen 1890 en 1910 en in de 60er en 70er jaren de bevolkingsgroei niet tegen. De 3 oorlogen (beide wereldoorlogen en de vrijheidsoorlog 1991–1995) deden dat wel (Demographics).

Het effect van de laatste oorlog was het grootst (Servokroaten die vertrokken), maar ook tussen 2001 en 2011 bleef de bevolking licht krimpen, m.n. door natuurlijke afname (meer sterfte dan geboorte) en een vertrekoverschot.

Bij de volkstelling van 2001 kwam men op 4,49 miljoen en in 2011 op 4,46m. Voor 1/1-2012 meldde Eurostat 4,40m inwoners (dichtheid: 78/km², EU 117/km²; Statistics).

Kroatië kent een geringe verstedelijking. In 2011 woonde 32,4% (EU15 49,5%, NLS 37,5%, NL 66%; BE 54%) in een gebied met meer dan 500 inwoners per km² en 48% in een gebied met minder dan 100/km² (NL 2%, BE 4%, EU15 19%, NLS 49%).

De regioverschillen in dichtheid zijn groot; van 120 tot boven 200/ km² in het noorden en rond Split tot minder dan 30/ km² in de bergregio.

In 2011 telde men 3 plaatsen met meer dan 100.000 inwoners, 7 met meer dan 50.000 en slechts 120 met meer dan 1000 (List). Zagreb sprong er met 687.000, gevolgd door de kuststeden Split (165.000) en Rijeka 128.000.

Daarna kwamen Osijek (84.000) in het oosten, kuststad Zadar (57.000), Pula op Istrië (53.000) en Slavonski-Brod in het zuidoosten (53.500). Geen van deze 7 plaatsen heeft een stedenband binnen België of NL.

Traditionele voornamen staan op de Kroatische roomse heiligenkalender (Name) en zijn Slavisch. Dito achternamen zijn zuid Slavisch en voor man en vrouw gelijk (Croatian).

De meest voorkomende jongensnamen zijn Luka, Ivan, Marko, Philip en Karlo. Ze waren in 2012 nog populair (What ).

Voor meisjes waren dit Lana, Lucija, Petra, Ana en Ema. Ook in 2012 werden Ema, Lucija en Lana nog veel gegeven. Meisjesnamen eindigen bijna altijd op a.

De top5 van achternamen (Most , klik op de naam voor meer info) zijn Horvat (22.200 keer), Kovačević (15.800), Babić (13.200), Marić (11.600) en Novak (11.400).

Kroatische (en Servische) achternamen eindigen het vaakst op ić, dit is vergelijkbaar met sen in bijv. Jansen of de s in Hermans en het betreft vaak een patroniem.

Kovačić (Smits) en is een voorbeeld van een beroepsachternaam (Kovač bestaat ook) en Debeljak van een bijnaam die achternaam werd.

“Horvat” mag dan Hongaars lijken, maar is in feite een achternaam die verwijst naar de Kroatische afkomst, net als de achternaam Hvrat (Kroaat) die ook voorkomt.

Er zijn ook toponiemen; verwijzingen naar een plaats of streek. Ze eindigen nogal eens op “ec” zoals Zagorec (uit Hvratsko Zagorje, noordelijk van Zagreb).

De cultuurdimensies van Hofstede

Op COUNTRIES zijn uitslagen te vinden van het onderzoek van cultuursocioloog Geert Hofstede met een toelichting over de dimensies die hij hanteert om cultuurverschillen tussen volken in kaart te brengen. Uiteindelijk is het onderzoek gedaan in ruim 80 landen op de 4 cultuurdimensies onzekerheidsvermijding, machtsafstand, individualisme vs. collectivisme en masculien feminien. Daarbij moet een score op één dimensie worden gezien binnen de context van het landspatroon op alle 4 dimensies. Hofstede zelf legde de basis van zijn onderzoek tussen 1970 en 1990 bij werknemers van multinationals; van leidinggevend tot werkvloer. Daarna vond de research plaats in meer landen. Ter validering kunnen de cultuurdimensies van Hofstede worden gekoppeld aan bronnen die inzicht bieden rond maatschappelijke en arbeidsverhoudingen, verschil in inkomen, consumptiepatronen etc. en de opinies op dat gebied. Deze zijn op deze website bijv. te vinden onder economie, onderwijs, bevolking, religie, gezondheidszorg en keuken. Voor Kroatië is recent vergelijkingsmateriaal echter beperkt aanwezig, o.m. omdat het land vreemd genoeg na 2007 buiten veel EU onderzoek is gehouden (bijv. Report ; misschien speelt bezuiniging op EU gelden door het opkomende rechts populisme hier een rol: aversie tegen Turkije en dan dat vreemde Kroatië ook maar niet o.i.d.).

De onzekerheidsvermijding (UAI, OZV in het NL; angst voor onbekende risico’s) is in Kroatië (HR) hoog en bijna net zo hoog als in België (BE). In NL is ze gemiddeld.

Bij een hoge OZV is de regelzucht doorgaans groter dan bij een lage en men benadert onvoorspelbaarheid en onbekendheid minder laconiek.

In overleg en besluitvorming kiest men in NL wat makkelijker voor wat handig is (compromis, gedogen, aanpassen) en in BE en HR meer voor beginselvastheid. Men mag in NL meer van mening veranderen dan in BE en HR.

Ook bestaat bij hoge OZV minder ruimte voor fantasie, verrassing, improvisatie en non-conformisme. Men verhuist moeilijker en gaat moeilijker heel ander werk doen. Men is eerder ongerust en men maakt zich snel druk om dingen en om onaangepastheid.

In BE (en ook in HR) krijgt OZV waarde netheid/ pietluttigheid meer steun dan in NL, maar werklust krijgt in HR minder steun dan in NL (Eurobarometer 225; jan/feb. 2005).

Volgens cultuursocioloog Hofstede gaat hoge onzekerheidsvermijding samen met lage koffie en hoge alcohol consumptie (koffie maakt nog opgefokter en drank ontspant).

Kroaten scoren naar EU maatstaf op koffie consumptie boven gemiddeld (12e in 2008), op alcohol consumptie hoog (6e in 2005) en op onzekerheidsvermijding hooggemiddeld (11 van 25 EU landen hoger, COUNTRIES ).

NL (26e EU) en BE (22e) scoorden op alcoholconsumptie laag. Qua koffie consumptie kwamen in 2008 NL en BE hoger dan HR. Dat klopt met de verwachting.

Personeel is in HR net als in BE vaak gericht op duidelijke richtlijnen en geeft de voorkeur aan regels en regelmaat.

Bij hoge OZV verwacht men meer xenofobie. Het volksdeel in HR dat etnisch raciale spanningen ervoer was in 2007 kleiner dan in NL en BE en bij religieuze spanning was het vergelijkbaar met BE en iets kleiner dan in NL (Full).

In 2010 was in HR het segment dat anders gelovigen (5%, 3 van 16 EU landen minder), mensen van een ander ras (7%, 3 minder) of immigranten (8%, 3 minder) niet als buren zou willen klein naar de maatstaf van 16 vaak Oost Europese EU landen (Attitudes).

Xenofobie en discriminatie komen wel degelijk voor (Croatia), al zijn er vanwege het EU lidmaatschap wel verbeteringen.

HR kent een (nog) iets grotere machtsafstand (PDI, MA in het Nederlands) dan BE. Die van NL klein. In landen met een grote MA moeten machthebbers hun best doen om machtiger te lijken dan ze zijn en bij een kleine MA geldt het omgekeerde.

In HR en BE neigt men er toe hoog geplaatst zijn zonder morren te accepteren en er vanuit te gaan dat iemand daar niet zomaar is gekomen (e.o.).

Wat helpt is dat de hoog geplaatste Kroaat of Belg zich in de regel opstelt als “goede vader”. M.n. oudere leidinggevenden vinden in HR en Be titels en hiërarchie belangrijk.

Respect voor geërfde en eretitels, rang en positie en voor ouderen horen bij een grote MA. Men hoeft in HR en BE minder dan in NL gezag te verdienen (bijv. via opstelling of prestaties).

Bij een grote MA hebben levensstijlen en statussymbolen van maatschappelijke lagen (en daarmee mogelijk ook vooroordelen en wantrouwen) veel invloed.

Mensen van uiteenlopende machtsniveaus voelen zich bij een grote MA snel bedreigd en zijn geneigd anderen te wantrouwen. Men gaat daarom om met mensen uit eigen laag.

Het vertrouwen in de medemens was in 2007 in HR kleiner dan in BE en flink kleiner dan in NL en Scandinavië (Survey mapping tool).

Een eurocent wordt bij een grote MA relatief vrijwel nooit een eurodubbeltje. Bij een kleine MA lukt dat vaker wel.

Omgangsvormen, posities, rangen, taken en verantwoordelijkheden zijn in HR en in BE meer afgebakend en men delegeert moeilijker dan in NL.

Bij bedrijven en overheden noemt men elkaar in HR en BE minder snel bij de voornaam dan in NL. Ook de relatie leerling leraar is er formeler en hiërarchischer dan in NL.

Waarom leidinggevenden iets beslissen blijft In HR en BE meer geheim dan in NL. Ze staan op hun strepen en hoeven zich minder te verantwoorden naar “personeel”.

Het segment werknemers dat vond dat men genoeg werd betrokken bij verandering in organisatie van werk of werkwijze of invloed had op beslissingen was in 2010 in HR en BE kleiner dan in NL (EWCS 2010 Survey Results, organisation).

Het volksdeel met werkgever werknemer spanningen was in 2007 in HR veel groter dan in NL en BE (EQLS).

In 2005 scoorde in HR onafhankelijkheid als opvoedingswaarde (79% onderschreef haar) hoger in populariteit dan in NL (66%) en Be (55%). Bij gehoorzaamheid was de volgorde BE 63%, HR 57% en NL 50% (EB 225, wave 63.1).

Op de dimensie masculinum feminien (MAS) nam BE een middenpositie in, scoorde HR tamelijk feminien en is NL sterk feminien. Dit wordt echter slecht weerspiegeld in onderzoeksresultaten.

In 2012 stond Kroatië (16e EU) op de Global gender gap index, die de mate van gelijke berechting van vrouwen wereldwijd meet, lager dan NL (5e Eu) en Be (6e). T.o.v. 2009 was BE sterk gestegen, HR gestegen en NL gelijk gebleven.

In feminiene landen staan vrouwelijke waarden als dialoog, tact, compromis, vertrouwen in de ander en steun voor wat zwak is hoog aangeschreven. In feminiene landen gaat het meer om het spel en in masculiene landen om de knikkers (presteren).

In masculiene landen als de USA, UK en Ierland hebben mannelijke waarden als uitdagen, polarisatie, debat en competitie (incl. inkomensverschillen) prioriteit en moet het zwakke (incl. het zwakke geslacht) assertief en sterker worden.

In masculiene landen zijn mannen echte mannen en vrouwen echte vrouwen (MV polariteit). In feminiene landen ziet men vaker uniseks kleding e.d.

De Kroatische inkomensverschillen zijn wat groter dan die van NL en BE en in 2012 was het manvrouw verschil in inkomen voor gelijk werk in HR (112 wereldranglijst) groter dan in NL (50) en BE (55).

In HR was in 2005 de manvrouw polariteit in beroepen veel duidelijker aanwezig dan in NL en BE (View publication pag. 171/173).

Het volksdeel met armrijk spanningen was in 2007 in HR veel groter dan in NL en BE (EQLS).

In feminiene culturen wordt homoseksualiteit meer geaccepteerd dan in masculiene en in voormalige Oostbloklanden minder dan in andere EU landen.

in 2007 schatte in Kroatië slechts 23% in dat hun land een goede plek is voor homofielen (24 EU landen meer; slechte plek 53%, geen enkel EU land meer; weet niet 23%, 13 meer; Perceived).

Mogelijk weerspiegelt een uitslag uit juni 2011 (51% tegen een op verbod gaypride optochten en 38% voorstander ervan) een recente kentering (LGBT).

NL, Angelsaksische landen, Scandinavië en Vlaanderen delen een sterk individualisme (IDV). Welvaart, verstedelijking en protestantisme scheppen daar ruimte voor.

Kroaten kunnen betiteld worden als collectivistisch, vooral op het platteland (armoe, buren & familiehulp, gastvrij, roddel).

Naarmate IDV lager wordt, worden de banden tussen individuen sterker. Sterk collectivisme bewerkstelligt dat het collectief het individu bepaalt.

Gemeenschap en familiebanden worden erg hecht. Eigen levensstijl, vrijheid van meningsuiting, zelfstandig denken en scheiding werkprivé zijn ondergeschikt.

In onderwijs en werk wordt nadruk gelegd op het aansluiten bij collectieve behoeften. Eigen verdiensten gaan voor een groot deel naar collectief of familie.

Men houdt er een gezamenlijk waardepatroon op na met nadruk op familiebanden, hulp, gastvrijheid, loyaliteit en conformisme.

Individualistische landen kennen een schuld en excuus cultuur en collectivistische landen een schaamte en ontkenningscultuur uit angst voor gezichtsverlies.

Direct oogcontact bij kennismaken en groeten wordt in IDV landen met een kleine machtsafstand sterk ervaren als teken van eerlijkheid, betrouwbaarheid en serieusheid.

In collectivistische landen met een grote MA en een hoge OZV geldt vaak het omgekeerde (ogen discreet neerslaan voor een hoger geplaatste). In HR ziet men in de moderne beroepswereld oogcontact echter wel als eerlijk en niet als brutaal.

In HR zijn de familiebanden sterk en mantelzorg staat hoog in het vaandel. Kroaten zijn om de verhouding goed te houden eerder terughoudend dan bot.

In HR komt schaamte voor psychische noden meer voor dan in NL. Velen willen een vriend of familielid er liever niet mee lastig vallen zodat ze als de bom uiteindelijk barst bij een beroepkracht terecht komen.

Werk en privé worden in HR niet sterk gescheiden. Voor zaken doen is het opbouwen van een vriendschap en vertrouwensband voorwaarde. Deze wordt getest.

Voor bezoekers/ vakantiegangers

Op Kroatië is op/ via Kroatië startpagina o.m. is info te vinden rond vakantie, verblijf, HR en NL en evenementen.

Op Croatia en Destination/ Croatia zijn reistips en info enigszins toegespitst op jongeren. De laatste site zit boordevol praktische en ervaringsinfo.

Ook het ministerie van toerisme (MINT) met haarLinks enTripAdvisor.com (van eigen woonplaats tot bijv. steden in Kroatië) zijn waardevolle/ handige bronnen.

Op Do’s and Don ‘ts staan uiteenlopende reiservaringen en op How to onder “where to go” wat speciale aanraders van Kroaten.